تحریر فارسی تقویم الادویه علایی مغربی و متون موازی آن

رسالۀ نخست مجموعۀ 2743 کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی -که فهرست‌نگاران آن را اثری از حبیش تفلیسی انگاشته‌اند- تحریری فارسی از جدول‌های داروشناسی تقویم الادویه علایی مغربی (ح 550ق) است که محرر علاوه بر افزودن سطری به جدول‌ها برای یادکرد نام‌‌داروهای هندی، چند مدخل جدید و نکاتی پرشمار به مدخل‌های دیگر افزوده‌ است. مقایسۀ افزوده‌ها با منابع داروشناسی دورۀ اسلامی، نشان از آن دارد که محرر قطعات بسیاری را از اختیارات بدیعی (تالیف 770ق) بی‌یادکرد ماخذ وام گرفته و از منابعی دیگر نیز بهره برده ‌است. از این رو و البته با توجه به قدمت نسخه، می‌توان روزگار احتمالی فعالیت محرر را به نیمۀ دوم سدۀ نُهم تا نیمۀ نخست سدۀ دهم قمری محدود کرد. چنین می‌نماید که دست‌نویس 2231 کتابخانۀ دیوان هند نیز نسخه‌ای دیگر از این تحریر باشد. پس برای ویراست انتقادی این تحریر کم‌نسخه، باید از اصل عربی (در تصحیح بخش‌های مترجَم)، منابع مترجم و به‌ویژه اختیارات بدیعی (در مطالب افزوده) و شماری از آثار فارسی دربردارندۀ نام‌داروهای هندی (در تصحیح نام‌های هندی) به عنوان متون موازی بهره برد. 

the persian redaction of ‘alā’ī maghribī’s taqwīm al-’adwīyah and its parallel texts

the first treatise in codex 2743 of library of the parliament of iran, which cataloguers guess to be a work of the ḥubayš tiflīsī, is a persian redaction of ‘alā’ī maghribī’s taqwīm al-’adwīyah (ca. 550ah). the redactor had added some entries, numerous points, as well as a row, to mention the indian names medicaments to the original text. he borrowed many fragments from hājī zayn al-‘aṭṭār al-šīrāzī’s iḳtiyārāt-e badī’ī (compiled 780 ah), without any citation, and also used other sources. therefore, and of course, due to the age of the manuscript, the possible time of the redactor’s activity can be limited to the second half of the 9th to the first half of the 10th century ah. it seems that ms. 2231 of the india office library is another copy of this redaction. therefore, in order to critically edit this redaction, due to the paucity and incompleteness of the manuscripts, parallel texts must be used, i.e. the original text in arabic to edit the translated sections, the redactor’s identified resources (specially iḳtiyārāt-e badī’ī) to edit the scattered additions throughout the work, and the wide range of medieval islam’s pharmacological works in which indian name of medicaments mentioned in order to edit indian names.