مورخان و روایت آنان از نخستین مواجهه‌های شاه- قزلباش در تاریخ نگاری صفویه

روایت مورخان دوره صفویه از نخستین مواجهه شاه قزلباش در دوره شاه طهماسب، روایتی‌ نسبتاً واقع‌گرایانه و البته نه چندان صریح از افول زودهنگام یک ساختار مقدس در یک صورت‌بندی غیرتقدس‌گرایانه است. بنابراین هر چه از مرحله جنبش اولیه صفویان فاصله می‌گیریم، روایت مورخان از محتوایی تقدس‌گرایانه به جانب نوعی واقع‌گرایی معطوف می‌شود. بر این اساس، روایت مورخان از نخستین مواجهه شاه قزلباش، از دو منظر روش‌شناختی و محتوایی قابل تامل‌ است. از نظر روش‌شناختی روایت این مورخان ماهیتی نسبتاً توصیفی دارد، اما کمتر به جانب تقدس‌گرایی معطوف می‌شود. از نظر محتوایی نیز این بازخوانی تاکیدی بر افول جایگاه مریدی امرای قزلباش تحت تاثیر مطالبه‌گری فزاینده اقتصادی و عطش سیاسی روزافزون آنان، تاکید بر نقش آنها در به چالش کشیدن زودهنگام الوهیت نهاد شاهی و در نهایت برساختن چهره‌ای قهرمانانه از شاه به عنوان پیروز نهایی این جدال است. نگارندگان این پژوهش درصدد بوده‌اند با رویکرد توصیفی تحلیلی عناصر شکل ‌دهنده روایت مورخان از نخستین مواجهه شاه قزلباش در ابتدای عصر شاه‌ طهماسب را مورد واکاوی قرار دهند.

Historians and their narrations of the first encounters between Shah and Ghezelbash in Safavid historiography

The narration of Safavid historians of the first confrontation between Shah and Ghezelbash during the reign of Shah Tahmasb is a relatively realistic and, of course, not very clear account of the early decline of a sacred structure in a nonsacred formulation. Therefore, the further we go from the early times of Safavid movement, the more historians #39; narrative of this sacred phenomenon tends to realism. Accordingly, the narration of historians from the first encounter between Shah and Ghezelbash can be considered from two methodological and content perspectives. Methodologically, although the narrative of these historians is relatively descriptive, it is less focused on holiness. In terms of the content of this rereading, the emphasis is on the decline of Ghezelbash #39;s disciples under the increasing demands of the economy and their growing political longing, emphasizing their role in challenging the theology of the monarchy and ultimately building it. The heroic image of the king becomes the ultimate winner of such controversy. This research seeks to explore, in a descriptiveanalytical way, the elements that shaped the narrative of historians from the first confrontation between Shah and Ghezelbash at the beginning of Shah Tahmasb #39;s era.