نقش بانوان جوانشیری قراباغ در دربار فتحعلی شاه قاجاری

روند قدرت‌گیری خاندان جوانشیر از دوره صفوی آغاز شد و در دوره نادرشاه افشار و کریم‌خان زند موقعیت خود را بر قراباغ تثبیت کردند. کریم‌خان بیگلربیگی قراباغ را به ابراهیم خلیل‌خان پسر پناه‌علی‌خان داد. این قدرت‌گیری همزمان با افزایش گرایش‌های استقلال‌طلبانه ملیک‌های ارمنی و نفوذ روسیه بود. در این میان، خان‌های قراباغ روابط دوگانه در گرایش به ایران و روس را در پیش گرفتند. فتحعلی‌شاه برای تحکیم روابط با دختر خان جوانشیر ازدواج کرد. این وصلت تاثیر چندانی در رفتار سیاسی جوانشیریان مقیم قراباغ نسبت به حکومت ایران نداشت. آغابیگم آغا شاعر و آگاه به تمدن جدید همسر فتحعلی‌شاه شد. این ازدواج از بُعد خصوصی و عاطفی ناموفق بود، اما موجب نفوذ جوانشیریان و قراباغیان مقیم ایران در ساختار قدرت قاجاری شد. در این مقاله براساس روش تحلیل تاریخی، به تشریح و تفسیر نقش بانوان جوانشیری در حرمسرای قاجاری و سپس در قدرت پرداخته شده است. این ازدواج به ایجاد شبکه قراباغیان در دربار قاجار انجامید که نقش‌های نظامی، دیوانی، دیپلماتیک، قضایی تا رفتارهای توطئه‌آمیز از خود بروز دادند. ازدواج‌های شمار دیگری از بانوان جوانشیری با تعدای از شاهزادگان نیز این شبکه را تقویت کرد. شبکه قراباغیان واسطه محلی و منطقه‌ای مهمی برای ارتباط سیاسی و تجاری با روس‌ها و قفقاز شدند. این شبکه که ریشه در حرمسرا داشت، با شبکه نظامی امنیتی، شبکه تجاری و قضائی دیوانی تکمیل شد.

The role of Qarabagh Javanshiri women in the court of Fath Ali Shah Qajari

The Javanshir dynasty, gaining power in the region, established dual relations with Iran and Russia. To strengthen relations, Fath Ali Shah married the daughter of Khan Javanshir. This marriage did not prevent the Javanshirians from consolidating their political attitude towards Iranian government. Aghabigam Agha, a poet and aware of the new civilization became the wife of Fath Ali Shah. This marriage failed in the private and emotional dimensions, however made Javanshirians and Qara Baghians influential in the power structure of Iran. This paper, based on historical analysis method, has described and interpreted the role of Javanshiri women in the Qajar harem and later in the power structure of Iran. The marriage led to the establishment of the Qara Baghian network in the Qajar court, which ranged from courtier, diplomatic and judicial positions to conspiracy theories. Other marriages of Javanshiri women with other princes also strengthened this network. The Qara Bagh network became an important local and regional intermediary for political and commercial relations with the Russians and the Caucasus. The network, which had its roots in the harem, was supplemented by a military, security, commercial and courtier network.