آداب جانقی در آینه متون دستورنامه‌های درباری دوره صفوی

تصویری که از ساختار حکومتی نظام‌های سلطنتی ایران در بخش عمده‌ای از رسالات و بررسی‌های تاریخی وجود دارد، سیمای یک »نظام سلطنتی سلسله‌مراتبی مطلقه « است که همه چیز در آن در نهایت از تصمیماتِ شخصی فرد حاکم سرچشمه می‌گیرد. با وجود این، در میان اسناد و متون تاریخی با شواهد متعددی دال بر وجود نهادهای مشورتی و یا آداب و سنن مشورت روبه‌رو می‌شویم که تصویر دیگری از نظام تصمیم‌گیری در دربارهای ایرانی ارائه می‌دهد. یکی از این نهادهای مشورتی که در دستورنامه‌های آداب درباری موجود در دربار صفوی به صراحت از آن یاد شده و حتی تشکیل جلسات آن با آداب و تشریفات به‌خصوصی همراه بوده، »مجمع امرای جانقی « است. در این مقاله نخست به پیشینه تاریخی سنت »جانقی « در دوره صفوی و چگونگی شکل‌گیری آن پرداخته شده و پس از ارائه توصیف کوتاهی از ساختار، ارکان و حوزه اختیارات »مجمع امرای جانقی «، آداب برگزاری جلسات این مجمع با توجه به گزارش‌های موجود در دستورنامه‌های آداب درباری به ‌جای ‌مانده از دوره صفوی، مورد بررسی قرار گرفته است.

Background and Rules of Procedure of “Janāqi” Among the Senior Officials of the Safavid Royal Court

The common perceived image of the Iranian monarchies in most of the historical studies is still the image of an ldquo;Absolute Monarchy rdquo;, in which all decisions originated in personal wills of the monarch. Nevertheless, we are facing plenty of evidences in a notable number of historiographies that approve the existence of consultancies and advisory councils or even some established rules of procedure for consultation among senior officials and the monarch. These facts illustrate a different image of the decisionmaking process at the courts of the Iranian dynasties throughout the history. An obvious example of such advisory councils is ldquo;Majmae Omaraye Jānaqi rdquo; in Safavid era, with regard to which there was a special protocol for convening and consultation. This research is firstly aimed at reviewing the background of the tradition of ldquo;Jānaqi rdquo; (Consultation) in Safavid era and then illustrating a clearer image of the rules and procedure of the respective council for Jānaqi by means of describing its structure and scope of work on the basis of the information and references obtained from the existing rulebooks of the Safavid royal court.