ولایت سیاسی فقیه با تکیه بر اجازه‌نامه‌های امور حسبیه دوره قاجار و پهلوی (1210-1357ش)

امور حسبیه، یکی از قدیمی‌ترین مباحث فقهی است که از نخستین روزهای تدوین فقه، مسائل آن به صورت پراکنده در منابع فقهی، متداول بوده و به امور فردی و اجتماعی اطلاق می‌شود که انتظام زندگی فرد، جامعه و سامان اجتماعی از هر نظر به آن بستگی دارد و بر سه عنصر اصلی عدم رضایت شارع مقدس به ترک و اهمال در آن امور، نداشتن متولی و عدم توقف بر ترافع قضایی و رجوع به محکمه استوار است.اجازه در تصدی امور حسبیه، به معنای اذنی است که فقیه جامع الشرائط به افرادی می‌دهد تا بتوانند با اجازه او، به مشکلات مردم (تطبیق رفتار های شخصی و اجتماعی مردم با قوانین شریعت اسلامی) رسیدگی کنند. مسئولیت های شرعی بر اساس قواعد کلی موجود در فقه شیعه، باید از قدرت اجتهاد سرچشمه گیرد؛ از این رو، تایید صلاحیت تصدّی امور حسبیه توسط مجتهدی برجسته، سبب مشروعیت آنان نزد مردم می شد و ابزار مناسبی بود تا مردم به ایشان اعتماد کنند.این مقاله، به لحاظ ماهیت تاریخی، پژوهشی توصیفی تحلیلی و مبتنی بر اسناد است که درباره بررسی ولایت سیاسی فقیه با تکیه بر اجازات دوره قاجار و پهلوی نگاشته شده است. گفتنی است که درباره این موضوع از منظر تتاریخی و مقایسه ای، به ویژه در محدوده زمانی مذکور (1210-1357ش)،تاکنون مطالعه ای صورت نگرفته است.نکته مسلّم آنکهاجازات در ارتباط با امور فقهی و شرعی مردم به وجود آمده و با توجه به تغییر وظایف حسبیه و درواقع گسترش در بُعد سیاسی در دوره معاصر، می توانند در نگارش تاریخ فقه مورد استفاده قرار گیرند. بر همین اساس، با توجه به عنوان مقاله حاضر، اجازات ادوار تاریخی به خصوص دوره قاجار و پهلوی، از جنبه فقهی و تاریخی مورد بررسی قرار گرفته اند.

Jurisprudential approaches and documentation of jurisprudential religious affairs permission concerning on the Qajar and Pahlavi

Hassabiyyah affaires is one of the oldest jurisprudential debates that has been widespread in the jurisprudence since the earliest days of compilation of jurisprudence, referring to personal and social affairs which depend on the order of a human life, community and social order. It is based on the three main elements of the Holy Quranchr('39')s reluctance to leave and neglect in those matters, lack of trustee, and nonsuspension of judicial adherence and recourse to the court.Permission to take over the affairs of the Hassabiyyah means that the jurisprudence of the Comprehensive Jurisprudence permits individuals to deal with the problems of the people (conforming to the personal and social behavior of the people with Islamic Sharichr('39')a laws). Sharichr('39')a responsibilities must derive from the power of ijtihad according to the general rules of Shichr('39')a jurisprudence.Permission to take over the affairs of the Hassbiyah means that the jurisprudence of the Comprehensive Jurisprudence allows individuals to deal with the problems of the people (conforming to the personal and social behavior of the people with the laws of the Islamic Sharia) with his permission. Sharichr('39')a responsibilities under the general rules of Shichr('39')a jurisprudence must originate from the power of ijtihad; hence, the approval