نوگرایی در تونس: از شکل گیری نگاه انتقادی به مدرنیته تا ظهور ملی گرایی سکولار(1881-1965)

تونس از جمله کشورهای مغرب عربی، همچون سایر سرزمین های جهان اسلام در نخستین دهه های قرن نوزدهم میلادی با مدرنیته آشنا شد . نخستین گام های نوگرایی در تونس با( 1855- 1837م) و جانشیناش آغاز شد و تا شروع استعمار فرانسه ( 1881 م) « احمد بای » نوسازی های ادامه داشت. دراین دوره بیشتر نوسازی ها وجه مادی داشت و الگوگرفته از کشورهای اروپایی (1881-1956 م) و رشد جریان اصلاح طلبی دینی در به خصوص فرانسه بود. ورود استعمار فرانسه منطقه و نفوذ آن به تونس نقش بسیاری در تغییر دیدگاه مسلمانان منطقه نسبت به غرب و مدرنیته داشت. متفکران نوگرای دوره استعمار، با مسئلة مدرنیته و غرب که زادگاه آن بود، با نوعی رویکرد انتقادی برخورد کردند. دغدغة اصلی گفتمان مذکور این بود که چگونه می توان به جهان اسلام قدرت بخشید؟ راه رسیدن به رشد و ترقی و اصلاحات اساسی چیست؟ بر همین اساس، محور اصلی تفکر آنان تاکید بر اصالت عقل و علم، عصری سازی نهادهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی درچارچوب فرهنگ عربی - اسلامی بود. از نظر آنان راه رسیدن به اصلاحات واقعی تقویت موقعیت جهان اسلام در برابر تمدن غرب و تمییز قائل شدن میان غرب استعمارگر و دستاوردهای تکنولوژیکی آن بود. پیروان این گفتمان در راه رسیدن به هدف خود با تولید نظام معنایی چون تحول نظام آموزشی، سیاسی، بیان مشکلات موجود در جامعه، انواع نابرابر ی های اجتماعی واقتصادی، خطر استبداد داخلی و استعمار خارجی و بیان دال هایی چون عدالت و حقوق فردی و اجتماعی، آیندهای روشن و آرمانی برای مردم ترسیم و با برجسته کردن گفتمان خود با ابزارهای گوناگون، زمینة هژمونیک کردن خود و به حاشیه راندن گفتمان رقیب یعنی سنت گرایان را فراهمکردند. البته در اواسط قرن بیستم و با ظهور گفتمان ملی گرایان که اغلب از تحصیل کردگان در فرانسه بودند، اسلام گرایان از ارائة راهکارهای ایدئولوژیک و متناسب با نیازهای جدید جامعة تونس باز ماندند. از آنجا که آنها برای تربیت و ایجاد نیروی انسانی کارآمد به منظور برآوردن زیرساخت های یک دولت مدرن و توسعه یافته در عرصه های اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و تربیتی طرح مناسبی نداشتند، مغلوب گفتمان ملی گرایان شدند. در جستار حاضر تلاش شده است تا با رویکرد توصیفی - تحلیلی زمینه ها و عوامل موثر در پیدایش گفتمان انتقادی درباره مدرنیته، ماهیت و ویژگی های آن و برخی از مهمترین تحولات نوین در حوزه های سیاسی و اجتماعی بیان شود.

Modernism in Tunisia: From shaping Critical view to Modernity to the rise of secular nationalism

Tunisia became acquainted with modernity in the first decades of the nineteenth century. The first stage of modernization in Tunisia began with the modernization of Ahmad Bey(18551837) and his successor, and continued until the French colonial (1881) began Pepeda. The second stage of modernization began with the French colonialism and continued up and down until the beginning of independence and the formation of the Republican system in Tunisia. The trend of modernism in this period was more than anything else influenced by the idea of religious reformism of Egypt, and modernist thinkers faced a kind of critique in the face of modernity and the West. This model of modernism from which is called Islamic modernism, called for modernity in line with Islamic culture and redefined religious concepts. Thus, in this period, new developments took place in the political, cultural and social spheres that followed this approach.