نمود هنر شیعی در بقعه‌های گیلان با تاکید بر رویکرد مطالعات تاریخ فرهنگی

گیلان از جمله اولین مناطقی است که مذهب شیعه در آن رواج پیدا کرد. گرایش های مختلف شیعه، از جمله زیدی، هفت امامی یا اسماعیلی و دوازد ه امامی را در دور ه های مختلف در مناطق شرق گیلان شاهدیم. در مناطق غرب گیلان، ورود اسلام حدود چهارصد سال دیرتر از مناطق شرقی و به صورت اسلام سنی بوده است. علت عدم گسترش مذهب شیعه به مناطق غر بی مشخص نیست . تعداد زیادی بقعه در مناطق مختلف گیلان وجود دارد. تعداد زیادی بقعه در مناطق مختلف گیلان وجود دارد. نکتة حائز اهمیت وجود نقاشی دیواری بر روی گچ در بقعه های مناطق شرق گیلان است. تاریخ های موجود در برخی از این آثار، حاکی از تعلق آنها به دوره قاجار است. البته به نظر می رسد پیدایش دیوارنگاره های بقاع مربوط به دورة صفوی و همزمان با اشاعةمذهب شیعة اثنی عشری باشد. از همان ابتدای گسترش اسلام، تصویرنگاری توسط بسیاری از علما و روحانیون تحریم شد، اما شیعیان برخلاف اهل سنت توجه چندانی به فتواها نکردند. موضوع اصلیتصویرنگاری در بقعه ها، شرح مصایب وارده بر امام حسین(ع) و اهل بیت وی در روز عاشوراست. درواقع،این حادثه مورد پذیرش تمامی گرایش های شیعه و سنی است. علاوه بر آن، موضوعات دیگری بر دیوار بقعه ها نقش بسته که منحصراً نشان دهندة عقاید شیعی است. از جمله، معراج پیامبر همراه با براق در حال اهدای انگشتری به شیر (حق جانشینی برای علی بن ابی طالب)، حضرت علی(ع) در حال نبرد با اژدها، امام رضا(ع) به عنوان ضامن آهو، امام کاظم(ع) در زندان هارون، حضرت فاطمه (س) و غیره.در تعدادی از بقعه های این مناطق، نقاشی دیواری بر روی گچ شامل شرح مصائب وارده بر امام حسین (ع) و اهل بیت او در روز عاشورا، معراج پیامبر همراه با براق در حال اهدای انگشتری به شیر (حق جانشینی به حضرت علی (ع))، حضرت علی (ع) در حال نبرد با اژدها، امام رضا (ع) به عنوان ضامن آهو، امام کاظم (ع) در زندان هارون و...موجود است. تاریخ های موجود در برخی از این آثار، حاکی از تعلق آنها به دوره قاجار است. اما به نظر می رسد پیدایش دیوارنگاره های بقاع مربوط به دوره صفوی و همزمان با اشاعه ی مذهب شیعه اثناعشری باشد. در پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش ها هستیم: دیوارنگاره های موجود در بقاع در راستای برآورده کردن کدام نیازهای جامعه شکل گرفته است؟ پراکنش بقاع دارای نقاشی در مناطق مختلف گیلان به چه صورت است؟ هدف از این تحقیق، مشخص کردن جنبه های مختلف عقاید شیعه بر روی نقوش دیواری بقعه ها است . ابزار گردآوری اطلاعات به صورت میدانی (دیدن بقعه های گیلان از نزدیک) و اسنادی (منابع کتابخانه ای) است.

Shiite art in the religious monuments (boghe) of Gilan emphasizing the approach of cultural history studies

The eastern regions of Gilan are among the first areas where Shi'a religion was prevalent. In a number of religious monuments (boghe) of these areas, a painting on the plaster is available includes a description of the suffering of Imam Hussein (as) and his companions on Ashura day, the Mi'raj of Prophet with Donating a ring to a lion (the right of succession to Imam Ali (as)), Ali (as) is fighting the dragon, Imam Reza (AS) as the guarantor deer, Imam Kazim (AS) in the Harun Prison and....The dates available in some of these works indicate their belonging to the Qajar period. But it seems that the Appearance of the boghe wall paintings is related to the Safavid period and simultaneously with the spread of Shiite religion.In the present research, we seek to answer these questions: boghe wall paintings have been created to meet the needs of the community? What is the dispersion of boghe in different regions of Guilan? The purpose of this research is to identify the various aspects of Shi'a beliefs on the boghe wall paintings.