جغرافیای تاریخی مکران در سده‌های میانۀ اسلامی

مَکُّران منطقه ای وسیع در جنوب شرقی فلات ایران بود که مرزهای آن از کرمان در غرب تا حدود سند در شرق کشیده شده بود. این ناحیه وسیع از شمال به سیستان و از جنوب به دریای عمان محدود بود. ماکا، میکا، موکران و... نامهایی است که در دوره های مختلف تاریخی به این ناحیه اطلاق می شده است. این سرزمین، از موقعیت جغرافیایی ویژه ای برخوردار است و بنادر آن از دیرباز، جایگاه تجاری ممتازی داشته اند. مکران، از تاریخی چندهزار ساله و تمدنی ارزشمند بهره مند است. درباره ریشه لغوی مکران و محدوده آن سرزمین و نیز پیوستگی اداری و سیاسی آن جا با ایالت های مجاور، نظرات گوناگونی وجود دارد. همچنین، در مورد شهرها، بنادر و آبادی های مربوط به مکران، اختلاف آراء بسیار است.این مقاله ضمنارزیابی نوشته های تاریخی و جغرافیایی درباره مکران در صدد پاسخ دادن به این پرسش است که: مکُّران، حدود جغرافیایی، شهرها و آبادی های آن در سده های میانه اسلامی در تاریخ جنوب و جنوب شرق ایران از چه ویژگی های تاریخی و جغرافیایی برخوردار بوده است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که قرار گرفتن مکران در کنار دریای عمان و وجود بنادر فعال و پررونق و وجود شبکه ای از راه های مهم ارتباطی زمینی و دریایی که نواحی غربی را به جنوب متصل می کرد، مکُّران را به یکی از مناطق مهم از نظر تجاری، جغرافیایی و نظامی در تاریخ جنوب و جنوب شرق ایران تبدیل کرده است.

A Look at the Historical Geography of Makran in Geographic Texts from the Early to the Ninth Century AH

Makran was a vast area in southeastern Iranian Plateau that stretched from Kerman in the west to Sindh in the east. This vast expanse reached Sistan in the north and the Sea of Oman in the south. Historically, this area had been called Maka, Mika, Mookran, etc. The land has a special geographical significance and its ports have for long been great trade hubs. Makran has a multimillennial history and a rich civilization. There are multitudes of opinions regarding the lexical root of Makran, its geographical limits, and its politicaladministrative relations with the contiguous provinces. There are also conflicting views about cities, ports and villages of Makran. Evaluating the historical and geographical texts on Makran, this article is aimed at answering some questions.