مروری بر فعالیت‌های فرهنگی زنان در آناتولی عصر سلجوقی با تاکید بر طریقت‌های مولویه، اوحدیه و بکتاشیه

طریقت های صوفیانه از تاثیرگذارترین گروه های فرهنگی در آناتولی دورۀ سلجوقیان روم بوده و در میان سلاطین، امرا، بزرگان و توده های مردم از شهری و روستایی هواداران بی شماری داشتند. با بررسی اجمالی در باب طریقت های موجود در این منطقه، اهمیت سه طریقت مولویه، اوحدیه و بکتاشیه در رشد و رونق تصوف آشکار می شود. آنچه در اکثر پژوهش های مربوط به وضعیت این طریقت ها کمتر مورد توجه قرار گرفته حضور و جایگاه زنان در طریقت های مذکور است. نوشتار پیش رو بر آن است تا با رویکرد توصیفی به تبیین و مقایسۀ فعّالیت های فرهنگی بانوان در آناتولی دورۀ سلجوقی با تاکید بر این سه طریقت بپردازد. یافته های اساسی پژوهش حاضر نشان می دهد زنانی که تحت تاثیر آموزه های هر یک از طریقت های یاد شده بودند به رغم تفاوت های موجود در وضعیت اجتماعی و میزان بهره مندی از منابع قدرت و ثروت و همچنین تفاوت در میزان پایبندی و رعایت احکام شرعی، به فعالیت های فرهنگی مختلفی نظیر برپایی مجالس دینی و آیین های صوفیانه، حضور در جلسات درس پیر طریقت، ساخت مسجد، حمام، مدرسه و تکیه، پذیرایی از جوانمردان، خلافت و اداره امور خانقاه و اطعام مساکین می پرداختند و با حضور فعّال و تاثیرگذار خود در رشد و رونق تصوّف در آناتولی دورۀ سلجوقی نقش بسزایی بر عهده داشتند.

An overview of the cultural activities of women in the Seljuk period of Anatolia with emphasis on the Creeds of Mevleviye, Bektashiye and Awhadiyye

Sufi cults were of the most effective cultural groups in the Anatolia during Seljuk period of Rome and they had numerous followers among kings, princes, dignitaries as well as rural and urban people. Overviewing the Sufi orders of this region shows importance of three creeds of Mevleviye,Bektashiye and Awhadiyyein growth, expansion and development of the Sufism. The presence and status of women in mentioned creeds haven’t been taken into consideration noticeably and properly at the most of researches which studies these sufi creeds. This study intends to explain, authenticate and compare the cultural activitiesof women in Seljuk period of Anatolia with emphasis on these three creeds through a descriptive method.The results of this study showsthat women who were affected by doctrine of any of the mentioned creeds,despite of their differences in social status and the utilizationamount of resources, power and wealth and also their difference in adherence to beliefs and obedience of religious rules, they dealt with various cultural activities such as holding religious ceremonies and rituals of Sufism, attendinglectures of Sufi masters, building public places such as mosques, baths, schools and tekiehs, caliphate and administration of monasteries and feeding the poor. It seems that they have played a significant role in the growth, expansion and development of Sufism in the Seljuk period of Anatoliathrough their active and influential presence.