بازخوانی دیدگاه رجال شناسان متقدّم و متاخّر درباره مفضّل بن عمر جعفی

مفضّل بن عمر جعفی از راویان معاصر با امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) است که «کتاب التوحید» مشهور به «توحید مفضّل» از مهمترین مرویّاتی است که از طریق وی به امام صادق (ع) نسبت داده شده است. آنچه اهمیّت کاوش درباره این راوی را برجسته نموده، اختلاف دیدگاه رجال شناسان پیرامون درجه وثاقت وی می باشد که موجب تردید در پذیرش روایات وی شده است. برخی از رجال شناسان متقدّم، وی را تضعیف کرده و روایاتش را قابل اعتماد ندانسته اند؛ در مقابل، گروهی از رجال شناسان متاخّر با تکیه بر برخی قراین وی را توثیق نموده اند. واکاوی مستندات موجود درباره مفضّل بن عمر ما را به این نتیجه رهنمون می سازد که حتّی اگر مذمّت های قاطعانه رجال شناسان متقدّم درباره وی را نادیده انگاشته و وی را به طور کامل خطّابی ندانیم، این احتمال بسیار قوی خواهد بود که وی در دورانی از امامت امام صادق (ع) دارای گرایش های خطّابی بوده است. همچنین با تامّل در مهمترین روایات منقول از مفضّل بن عمر، این موضوع به اثبات می رسد که احادیث وی از دخل و تصرّف غالیان مصون نمانده است و آنان افکار خود را در مجموعه‌های حدیثی منقول از طریق وی وارد نموده اند.