نقش اسناد روایات در تمییز مشترکات و توحید مختلفات

اسناد روایات معرّف عناوین راویان و رابطه‌های بین آنان در نقل روایات هستند. شناخت راویان و ویژگیهای موثّر در پذیرش یا ردّ اقوال آنان ضرورتی است که برعهده علم رجال قرار دارد. بر پایه چنین رویکردی، اسناد، موضوع و محور علم رجال هستند. این مقاله درصدد تبیین نگرشی است که اسناد را منبعی از منابع این دانش معرفی می کند. محمّد بن ­علی اردبیلی در جامع الرّواه نخستین کسی است که چنین نگرشی به اسناد داشته است. از آمار حاصل از اسناد کتاب‌های متقدّم و سندهایی که به صورت یکسان، تکرار شده‌اند اطّلاعات مفیدی به دست می‌آید. از نتایج مهمّ این دیدگاه، تمییز مشترکات و توحید مختلفات است. با چنین نگرشی به اسناد، شناسایی راویانی که به سبب برخی محدودیت‌های کتاب‌های رجال میسّر نبوده و به تبع آن، اعتبار اقوالشان با چالش مواجه شده است امکان‌پذیر می شود. بدین ترتیب، شیوه مرسوم ارزیابی حدیث که متّکی بر تصحیح سندی است، منحصر در اقوال رجالیان نمی ماند و اطّلاعات اسناد نیز می‌توانند برخی کاستی ها را جبران کنند.