بررسی و نقد تعارض میان آراء مفسران و روایات در تفسیر «اهل ذکر» با تکیه بر ارتباط آیات

روایات تفسیری ذیل آیات قرآن کریم، روشن کننده معنا و مصداق برخی آیات درباره ائمه معصومین (ع) هستند. یکی از اوصاف مطرح شده در روایات برای اهل بیت (ع)، «اهل ذکر» است که در آیات 43 سوره نحل و 7 سوره انبیاء با عباراتی مشابه بیان شده است: ﴿وَ مَا اَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ اِلَّا رِجَالًا نُّوحِى اِلَیهمْ فَسْئَلُواْ اَهْلَ الذِّکْرِ اِن کُنتُمْ لَا تَعْلَمُون﴾. آنچه در ایجاد اختلاف در تفسیر و تعیین مصداق برای این آیات قابل ملاحظه است، تقابلی ظاهری است که میان برخی روایات وارده در این موضوع با سیاق این دو آیه جلب نظر می کند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی پس از ارائه گونه‌شناسی و دسته‌بندی آراء مفسران، روایات تفسیرگر مربوط به آیات را ارائه نموده و با تبیین قرائنی از سیاق آیات، سعی در روشن ساختن هماهنگی موجود میان روایات و فحوای آیات دارد. از پژوهش حاضر این نتیجه به دست آمد که علاوه بر اثبات عدم وجود تعارض میان روایات و سیاق آیه، در سوره انبیاء مفهوم اهل بیت به عنوان مصداق اهل ذکر در قالبی دوپهلو و در لفافه و پوسته اهل کتاب بیان شده است؛ اما در سوره نحل، مصداق اهل ذکر با تعریف ذکر به قرآن، جز اهل قرآن به شکل اعم و اهل بیت (ع) به شکل اخص نخواهد بود.