معناشناسی اِحکامِ محکمات در قرآن کریم

نخستین آیه سوره هود بر اِحکام عام یا همان محکم بودن تمام آیات قرآن کریم دلالت می کند درحالی که آیه هفتم از سوره آل عمران بر اِحکام خاص یا همان محکم بودن برخی از آیات دلالت می کند. برخی مفسران برای حل این تناقض ظاهری، بر معناشناسی «اِحکام» تمرکز کرده اند و راه حل هایی مبتنی بر چند معنایی «اِحکام» ارائه کرده اند که از شواهد و دلایل کافی برخوردار نیست. این پژوهش با بهره گیری از تاثیر معناشناختی اصطلاحاتِ قرآنی ای که در آیات مختلف، همنشین مفهومِ «اِحکام» شده اند، به معناشناسی این مفهوم پرداخته و پاسخی جدید برای حل این تناقض ارائه داده است. معناشناسی «اِحکام» نشان می دهد که محکمات، آیاتی هستند که از تطبیق بر مصادیقِ باطل و نامناسب بازداشته شده اند و اِحکامِ عام وصفی برای جمیعِ آیات از منظری تنزیلی است که با اشرافِ خدای حکیم بر نزول تدریجی آیات در موقعیت های مقتضی و مناسب محقق گردیده است. با دورشدن از هنگامه تنزیل و از دست رفتنِ برخی قرائن، وجه افتراق آیاتِ متشابه که موضوعاتی مشابه و احکامی متنافی دارند، فراموش می شود و خطرِ تاویل باطل یا همان تطبیقِ نادرستِ آنها بر مصادیقِ غیرتنزیلی و جدید بروز می کند. آیه هفتم از سوره آل عمران از منظری تاویلی به مجموعه آیات قرآن می نگرد و از این منظر تنها اِحکامِ آن دسته از آیات استمرار می یابد که مشابهی نداشته و برای همیشه از تطبیقِ بر مصادیقِ باطل بازداشته شده اند.