تحلیل دیدگاه مفسران غرب جهان اسلام (ابن‌عربی، ابن‌عطیه، قرطبی و ابن ‌عاشور) در مساله خلقت زن از مرد

فهم درست نسبت ‌به حقیقت هر چیز، به ویژه ماهیت انسان، تاثیر مستقیم بر کیفیت هویت بخشی و تدوین حقوق متناسب با آن دارد. به همین دلیل در این جستار، با اشاره به آیات خلقت زن از مرد، نحوه مواجهه مفسران غرب جهان اسلام (ابن عربی، ابن عطیه، قرطبی و ابن عاشور) با آیات خلقت زن مورد بررسی قرار گرفته تا ادعای وجود تبعیض جنسیتی در آیات پیش گفته که برداشت تفسیر مفسران یاد شده است تحلیل شود.مفسران یادشده با وجود اختلاف در مفردات آیات مربوطه، نتیجه مشترکی از کیفیت و هدف از خلقت زن ارائه کرده‌اند. ابن عربی، ابن عطیه و قرطبی حرف «مِنْ» در آیه 1 نساء و 72 نحل را «مِنْ» جنسیه دانسته اند؛ ولی ابن‌عاشور، «مِنْ» تبعیضیه می داند. با وجود این، همه مفسران یادشده، تبعیض در مبدا خلقت را نتیجه گرفته اند. همچنین، ابن عطیه و قرطبی، «مِنْ» در آیه 21 روم و 189 اعراف را «مِنْ» جنسیه دانسته اند؛ اما ابن عاشور در 21 روم، «مِنْ» نوع و در 189 اعراف، «مِنْ» تبعیضیه می داند. البته، همه مفسران یادشده، هدف از خلقت زن را خدمت به مرد بیان کرده‌اند که ادعایشان بر دو دلیل استوار است: دلیل اولشان، به روایتی است که توام با روایات متعارض است و دلیل دومشان، بر تفسیر «ثُمَّ» در آیه 6 زمر است که بدون بررسی رابطه معطوف و معطوفٌ علیه، آن را به معنای تاخیر رتبی گرفته اند؛ در صورتی که لفظ «ثُمَّ»، هنگامی بر تراخی رتبی دلالت دارد که در آیه، شواهدی دال بر پایین بودن جایگاه معطوف نسبت به معطوفٌ علیه وجود داشته باشد. با توجه به اینکه چنین شواهدی در آیات مربوطه یافت نشد؛ اندیشه قرآنی، دلالت بر یکسانی و یگانگی ماهوی زن و مرد دارد. گواه بر این مطلب، تقریر میزان واحد ارزیابی تقوا برای همه انسان هاست.