تاملاتی در مطالعات تفسیرپژوهی با تاکید بر ماهیت رسانه‌ای تفسیر

اساساً نوع نگاه حاکم بر تاریخ تفسیر در فضای مطالعات بومی، درگیر ادبیات و اصطلاحاتی نارسا و نامفهوم است. این ادبیات نارسا و سنتی، آسیب‌های روش شناختی فراوانی به همراه دارد. این آسیب‌ها در سه محور کلی: «عدم تمایز کاربردهای ثانوی از تفسیر»، «تلقی‌های انتزاعی از ماهیت تفسیر» و «عدم ایجاد تمایز تفسیر با فقه» قابل تبیین است. بررسی دقیق فرآیند «اقتباس تفاسیر از یکدیگر» در قالب ماهیت «ساختار پیوسته» میراث اسلامی، مفهوم ویژه‌ای می‌یابد و این نتیجه را به دنبال دارد که ماهیت تفسیر، در ساختار تمدنی اسلام به مثابه یک رسانه قوی عمل می‌کرده است و می‌کند. این رویکرد به «تفسیر قرآن»، هم در نگاه واقع بینانه‌تر به این پدیده، اثرگذار است و هم بسیاری از ابهامات و چالش‌ها در فهم ادبیات میراث تفسیری را می‌زداید. تفسیر  در پرتو نگاه مورد تاکید این مقاله، قبل از آن که شاخه‌ای از علوم اسلامی باشد؛ روشی فراگیر و منحصر به فرد در منظومه تاریخ علوم است. محوریت متن قرآن به عنوان یک متن کانونی و شکل‌گیری تمام شاخه‌های علوم اسلامی در طول تاریخ تمدنی اسلام بر محور این متن، ایده قابل توجهی است که  موجب می‌شود از سویی در پرتو این متن محوری و پیوسته، ادعای کم و کاست متن قرآن رنگ بازد و سویی دیگر، تکراری بودن محتوای تفاسیر نسبت به تفاسیر پیش از خود، کمتر از منظر آسیب و نقد نگریسته شود.

delving into the studies on the communicative or media role of interpretation

basically, discussing the history of interpretation in local studies is beset with inexpressive language and farfetched expressions. this traditional use of language involves numerous methodological adversities which can be considered in three main domains including a) failure to derive the secondary applications of interpretations, b) abstract implications from the nature of interpretation, and c) failure to distinguish interpretation from jurisprudence. the process of “adopting interpretations from one another” becomes intelligible if studied within the “integrated framework” of the islamic heritage. what emerges from this outlook is that interpretation has served like a powerful medium in the structure of the islamic civilization. such an approach to the interpretation of the qur’an is not only more realistic and impressive but also eliminative of many pitfalls in the understanding of the interpretation heritage. if viewed from a communicative or media perspective, interpretation primarily turns out to be an exclusive and comprehensive method in the world of science rather than a simple branch of islamic sciences. the text of the qur’an, around which all the islamic sciences have shaped up, has a pivotal role in interpretation. this centrality rules out the claims of textual distortion of the qur’an and mitigates the negative effect the repetitiousness of the contents in different interpretations.