قضا و قدر خدا و نقش انسان در سرنوشت از منظر قرآن و برهان

قضا و قدر از مبادی فعل خدا و از مسائل اساسی الهیات قرآن است. تبیین صحیح قضا و قدر الهی و نقش انسان در جهان و سرنوشت خود اهمیت به سزایی در اندیشه و کُنش توحیدی دارد. هدف این پژوهش، بررسی چیستی قضا و قدر خدا در آفرینش و نقش انسان در جهان و سرنوشت خویش است. طرح مسئله قضا و قدر خدا و سرنوشت انسان، ضرورت بازتحلیل رابطه خدا، جهان و انسان را می نماید. رویکرد این مطالعه، بازخوانی نگاه قرآن در مساله است. روش این تحقیق، عقلی نقلی است که بر شیوه تحلیل مستندات سامان یافته است. براساس یافته این پژوهش، قضا و قدر از مبادی فعل خداست که فاعلیت خدا را بر مدار نظام اسباب تفسیر می‌کند. بر پایه این تفسیر، خداوند علت موجبه همه پدیده‌هاست و تشخُّص وجودی آفریده‌ها از مسیر علل تعیّن بخش، تقدیر خداوند است. نتیجه این پژوهش اثبات می‌کند که قضا و قدر خدا در منظومه معرفتی قرآن منافاتی با نقش انسان در جهان و اراده او در سرنوشت خود ندارد، بلکه آفرینش الهی بر مدار نظام قانونمند سببی مسببی، موجب پیدایش هر پدیده از راه علت مناسب خویش است. بر این اساس، اراده انسان نیز جزء اخیر علت تامه فعل ارادی انسان و مصداقی از قضا و قدر خداوند است.

the destinies set by god and the role of man in determining his fate from the viewpoints of the qur’an and logic

determination of destinies is an act of god and a basic issue discussed in the qur’an. the clarification of this subject and how man plays a role in this regard can shape up man’s ideology and direct his acts. this study is conducted to answer two questions; “what is destiny as set by god?” and “what is man’s role in determining his fate?”. this kind of investigation calls for an analysis of the relationships among god, the world and man. the approach adopted for the research is the one by which the qur’an deals with the subject. also, the method of the study is based on ration and narration practiced through the analysis of documentary sources. as the results show, setting destinies is an act of god carried out within a framework of ways and means. according to this view, god is the creator of all the phenomena in the universe, and the entity as well as the identity of everything is already predestined by him. it is shown in the research that god’s predestination of affairs as depicted in the qur’an is not in contrast with man’s role in the world and his will and power to determine his own fate. indeed, the creation is based on a system of causes and effects according to which any phenomenon is created or comes to being through a certain route or by certain means. by virtue of this relationship, man’s will is an instance of god-predestined entities that are not embodied unless required actions are done.