واکاوی مفهوم و مولفه‌های دینداری موقعیتی در قرآن کریم

دین هنگامی که از صورت الهی به صورت انسانی جلوه‌گر گردد متلوّن و متنوّع می‌شود و در قالب‌های جدیدی به نام سنخ‌های دینداری ظهور و بروز می‌یابد. این مقاله بر آن است تا با بهره گیری از روش تحلیل محتوای کیفی به مطالعه‌ یکی از جلوه‌های دینداری در قرآن کریم با محوریت «تغییر موضع فرد دیندار بر اثر قرارگرفتن در موقعیت‌های مختلف» بپردازد. یافته‌های پژوهش نشانگر آن است که قرآن کریم در بسیاری از آیات از فضای دوقطبی ایمان و کفر خارج می گردد و فضایی را ترسیم می کند که در آن افراد ایمان دارند، اما در برخی از موقعیت ها تغییر مسیر می‌دهند. قرارگرفتن در دینداری موقعیتی بر اثر عواملی از جمله کسب سود و دفع ضرر دنیوی و اخروی، وقوع جامعه در برخی شرایط خاص و عدم آگاهی و شناخت دینداران از ابعاد مختلف مسیر دینداری به وجود می‌آید. در این نوع دینداری، جایگاه دین مدام در معرض تغییر و تبدیل قرار می‌گیرد. این عملکرد به حیات دینی افراد آسیب می‌رساند و در تقابل با «استقامت» به عنوان یکی از محوری ترین معارف قرآنی است. دینداران می‌توانند با بهره‌گیری از خودشناسی و آگاهی موجبات مصونیت از دینداری موقعیتی را فراهم آورند.

analysis of the concept and components of situational religiosity in the holy quran

religion, when manifested from the divine to the human form, becomes rich and diverse and appears in new forms called the types of religiosity. this article intends to study one of the manifestations of religiosity in the holy quran using the method of qualitative content analysis with the focus on &changing the position of a religious person due to being in different situations.& the findings confirm that being in a position of religiosity is caused by factors such as gaining profit and repelling worldly and otherworldly losses, society being in certain conditions and lack of awareness and knowledge of religious people from different dimensions of the path of religiosity. the result is that in situational religiosity, the place of religion is constantly subject to change and transformation. this practice harms the religious life of individuals and is in opposition to one of the most central teachings of the qur’an, namely &endurance&. religious people can provide immunity from situational religiosity by using self-knowledge and being on the path of consciousness.