نظریه معنویت در قرآن بر پایه روش نظریه زمینه‌ای

برای دستیابی به دیدگاه قرآن درباره معنویت، ناچار بایست تعریفی جامع از آن داشته باشیم؛ بویژه اگر بخواهیم این معنویت را با سایر دیدگاه‌ها بویژه با معنویت‌های نوپدید مقایسه کنیم. اگر چنین تعریفی را «فرایند جستجوی نسبتاً پایدار امر قدسی در زندگی» فرض کنیم، می‌توانیم دیدگاه قرآن را درباره خصوصیات این مفهوم بیابیم. در چنین دیدگاهی، ویژگی‌ها و مولفه‌های معنویت، ملازمات، بسترها و شرایط تکوین و رشد معنویت، فرایندها و عملکردهای معنوی، موانع معنویت و بالاخره پیامدهای معنویت از نگاه قرآن بیان می‌شود. مجموعه این اطلاعات را می‌توان توسعاً، نظریه قرآن درباره معنویت نامید. در این مقاله، برای رسیدن به این مجموعه اطلاعات از روش نظریه‌پردازی داده‌محور نظریه زمینه‌ای در مطالعات اجتماعی و تحلیل کیفی متن استفاده شده است. تمام آیات قرآن برای کدگذاری مرور شده‌اند و با کشف مقوله‌های فرعی و نسبت آن‌ها با مقوله اصلیِ معنویت، این مدل به تدریج شکل گرفته و اصلاح شده است. اگر چه اجزای این مدل به‌طور مجزا نوپدید نیستند ولی خود مدل، روش تحصیل و هدف مترتب بر آن، قابل توجه و بدیع است.

The theory of spirituality in the Quran based on the grounded theory

DOR:https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.9.2 To understand the concept of spirituality from the viewpoint of the Quran, one should have a complete definition of that at hand. It is also of great importance to compare the Quranic spirituality to that from other points of view especially the modern one. Getting to the heart of the concept as approached by the Quran is possible if the task of searching for it is viewed as “a rather permanent sacred process in life”. A comprehensive view of spirituality is composed of such factors as requisites, grounds and conditions for the birth and growth of spirituality, spiritual processes and functions, obstacles and outcomes. All these factors get together to make a whole picture of spirituality in the Quran. This study is an attempt to arrive at the totality of these data through dataoriented theorization, the grounded theory in social studies and qualitative analysis. To do the study, all the verses were coded and a model of spirituality was formed by detecting the peripheral concepts and associating them with the central concept. The model was then modified. The individual constituents of this model are of no novelty, but the model as a whole, the way it was formed and its objectives are novel and, thus, noticeable.