رویکرد اهل‌بیت(ع) به گفتمان مشروعیت‌ساز تصمیم اهل حلّ و عقد

مشروعیت سیاسی  عبارت است از دلایل حکومت کردن و اطاعت کردن که گرچه بحث از مبانی نظری آن در دوره معاصر فزونی گرفته است، اما پیشینه‌ای بسیار کهن دارد؛ به گونه‌ای که تا دوران ایران و یونان باستان قابل پی‌جویی است. در جهان اسلام، بحث از مشروعیت سیاسی به زمان تاسیس حکومت اسلامی توسط پیامبر(ص) در مدینه نیز کشیده شده و خاستگاه آن، کاویده شده است. اما آنچه بیش از همه اهمیت داشته و محل نقد و نظر قرار گرفته، اختلاف در جانشینی پیامبر(ص) و متاثر از آن، منشا مشروعیت سیاسی خلیفه است. اهل‌سنت پس از حکمرانی خلفای اولیه، روش‌هایی را که آنان بدان صورت به حکومت رسیده بودند را تئوری‌سازی کرده و برساخته‌های نظری خود را به مثابه مبانی مشروعیت قدرت در اسلام، ارائه کردند. به عبارت دیگر، نظامی معرفتی در حوزه مشروعیت سیاسی ارائه کردند که تماماً متاثر از عملکرد بیرونی و متاخر از مقام نظر بود. از جمله این روش‌های مشروعیت‌، «انتخاب اهل حل و عقد» است که زمینه‌ساز نخستین خلافت را پدید آورد. پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی تحلیلی، اولین روش مشروعیت‌آور سیاسی خلیفه را تبیین کرده و رویکرد ائمه معصومین (ع) نسبت بدان را ارائه می‌دهد. نتایج تحقیق نشان می‌دهدائمه شیعه (ع) افزون بر رویکرد ثبوتی در تبیین اینکه مشروعیت سیاسی تنها در سایه نصب الهی قابل دستیابی است، در مقام نفی، تصمیم اهل حل و عقد را نیز به نقد گرفتند و از این رهگذر به دفاع از مبانی شیعه پرداختند.

The approach of Imams versus the legitimacy-granting dialectics by the advocates of selection through unanimity

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.14.7Political legitimacy, which addresses the merits of a ruler and the reasons for the obedience of his subjects, has been a long discussed issue although its underlying bases have come into specific focus just recently. This issue dates back to the ancient Greece and Persia. In the Muslim world, however, it began with the establishment of an Islamic government by the prophet (pbuh) in the city of Medina. What makes it important in this case is the disagreement on the prophet’s substitute followed by arguments on the factors of political legitimacy. After the early caliphates, Sunni Muslims theorized the way that those rulers had come to power and postulated it as a principle of legitimacy in Islam. In other words, an epistemic system was thus defined in the field of political legitimacy. This system was completely based on external factors and functions as well as collective opinions and conventions. The central tenet of the system was ‘selection by agreement’, which paved the way for the selection of the first caliph. This type of granting legitimacy is criticized in the present research conducted through a descriptiveanalytic method. The position of Imams toward this selection approach is also investigated. As the results of the study show, Shia Imams considered legitimacy as an already established token bestowed upon a ruler by God. In other words, they rejected the idea of ‘selection by agreement’ and, thus, took sides with Shia beliefs.