نقد مدعای گیبسون در تغییر قبله از پترا به کعبه با استناد به آیات قرآن

دن گیبسون با استناد به مباحث باستان‌‌شناختی، تاریخی و ادبیات پیشا اسلامی و مقایسه آن با ادبیات پسا اسلامی سعی دارد نشان دهد که قبله مسلمانان، پترا مکانی در شمال غرب عربستان بوده است و پس از درگیری‌های ابن زبیر با حکّام دمشق، کعبه در مکه به عنوان قبله اسلام، معرفی می‌شود. دانشمندان اسلامی نیز پس از جنگ و نابودی منابع اولیه، شروع به بازنویسی تاریخ صدر اسلام می‌کنند. تاکنون آرای گیبسون به‌طور خاص مورد ارزیابی پژوهشگران واقع نشده است. نقدهای مشترکی هم که در مورد نظریۀ هاجریسم و خاستگاه اسلام از دیدگاه دیگر خاورشناسان انجام گرفته، در زمینۀ روش تحقیق آنان است، نه محتوای شواهدی که بر مدعای خود مطرح کرده‌اند. از‌این‌رو، بررسی محتوایی شواهد گیبسون مهم تلقی می‌شود. این مقاله به نقد مهم‌ترین استنادات گیبسون در کتاب جغرافیای قرآنی وی می‌پردازد. مرکزیتِ «شهر مقدس»، جغرافیا و روابط تجاری آن، مهم‌ترین دلایلی است که وی برای مدعای خود عرضه کرده است. مقاله حاضر نشان می‌دهد که مدعای وی با داده‌های جغرافیایی، تاریخی و آیات قرآن سازگاری ندارد.

A criticism of Gibson’s claim regarding the shift of Qibla from Petra to Mecca with a focus on the Quranic verses

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.22.1.4Dan Gibson has tried to prove that the Muslim Qibla was previously in Petra, somewhere in the northwest of the Arabian Peninsula. He has based his claim on archeological and historical issues as well as the results gained through the comparison of pre and postIslam literatures. According to him, the Qibla was set to be in Mecca only after the conflicts that Ibne Zubair had with the rulers in Damascus. He also believes that, due to those clashes and the destruction of the existing sources of information, Muslim scholars embarked upon writing the history of early Islam. So far, there has been no research to particularly examine Gibson’s beliefs; there are just a number of critiques jointly written on the theories of Hagarism and the birthplace of Islam from the viewpoint of orientalists. These sources, however, only address the research methods employed not the evidence or veracity of the claims made. Therefore, it is of significance to examine the evidence that Gibson has provided for his claim. This research seeks to critically examine the major proofs that he has put forth in his book “The Geography of the Quran”. The centrality of the ‘Holy City’, geography and commercial relations are among those proofs. The results of the study show that his claims do not conform to the geographical and historical data as well as the Quranic verses.