واکاوی مبانی قرآنی و روایی قاعده « لاتقیه فی الدماء»

در فقه امامیه، اهتمام فراوانی نسبت به حفظ جان و حرمت دماء مشاهده می‌شود؛ تا بدانجا که حتی در تقیه که فرد مکلف است برای حفظ جان، مال و آبرو به حسب شرایط، به کتمان یا حتی عملی خلاف موازین شرعی روی آورد، اما این اختیار بدو داده نشده که مرتکب قتل عمد شود. ازاین‌رو، شرایط اضطرار و تقیه نمی‌تواند به ریختن خون مسلمانی بیانجامد؛ امری که از آن به قاعده «لا تقیه‌ فی الدماء» یاد می شود. این پژوهش با روشی توصیفی‌‌تحلیلی درصدد پاسخ به این سوالات است که اولاً دلالت آیات شریفه قرآن کریم بر حرمت قتل انسان در شرایط تقیه چگونه است؟ ثانیاً اعتبار روایاتی که به عدم جواز قتل انسان ها در هنگام تقیه و شرایط اضطرار می پردازد، به لحاظ سندی و کیفیت دلالت چگونه است؟ ثالثاً آیا اطلاق این دسته از روایات شامل افراد غیرمسلمان همچون معاهد و ذمی می شود؟ رابعاً استثناء قاعده فقهی مزبور در نظرات فقهای امامیه، چه مواردی را دربرمی گیرد؟ یکی از دستاوردهای مقاله آن است که نصوص قرآنی و روایی و همچنین گستره قاعده فقهی پیش‌گفته، ریختن خون مطلق انسان اعم از مسلمان و کافر را در شرایط تقیه و اضطرار، جایز نمی‌داند مگر در موارد اندکی که حفظ جان افراد بیشتری اقتضا کند یا مصالح مهم‌تری در میان باشد.

Analysis of the Quranic evidence and Hadiths on the prohibition of Taqhyeh where murder is likely

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.8.3In Shia jurisprudence, human life is highly respected and its protection is recommended. Even in the case of Taqhyeh (goodwilled selfrestraint), where one is allowed to conceal the truth or do something illegitimate just to save someone’s life, property or image, there is no license for murder. In other words, in emergencies, no Muslim can be killed to save someone else’s life or property. This decree is referred to as the principle of “Taqhyeh is banned on murder”. Using a descriptiveanalytical method, this study seeks to answer a number of questions including a) How does the Holy Quran approach Taqhyeh in relation to murder?, b) In terms of references and substantiation, how valid are the Hadiths regarding the ban on blood in Taqhyeh or emergency conditions?, c) Does the principle of “Taqhyeh is banned on murder” also apply to nonMuslims like those under Muslim custody or mandate?, and d) Are there any exceptions postulated by Shia jurisprudents to this principle? An important finding of this study is that the Quran and Hadiths as well as jurisprudential statements absolutely prohibit the murder of Muslims and nonMoslems under Taqhyeh and emergencies. The only exception is when killing one person can protect many other lives or fulfil a case of paramount significance.