ارتباط خلیفه‌ اللهی انسان با عصمت انبیاء و اولیاء (ع) از منظر مفسران فریقین

خلافت الهی انسان از منظر فریقین در سه حوزه اصلی بحث ‌برانگیز بوده است که عبارت‌اند از: 1. منظور از خلیفه و مستخلفٌ‌ عنه، 2. مصداق یا مصادیق خلیفه، 3. شئون مختلف خلیفه. تبیین هرکدام از موارد پیش‌گفته در مساله خلافت، دارای لوازم و آثار معرفتی است که در ایجاد هندسه معرفتی هر فرد موثر بوده و موضوعات معرفتی دیگر را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. از این جهت مساله اصلی در مقاله حاضر، بیان چگونگی ارتباط و تلازم بین بحث خلافت الهی انسان و مساله عصمت انبیاء و اولیاء (ع) از منظر مفسران و اندیشمندان فریقین است. در این خصوص با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با رویکرد تحلیلی‌‌ تطبیقی، در می‌یابیم که هرکدام از نحله‌های تفسیری، اعم از کلامی، فلسفی و عرفانی، مساله عصمت را نیز مبتنی بر دیدگاه خود نسبت به مساله خلافت انسان در قرآن کریم توضیح داده‌اند؛ به عبارت دیگر، مفسرانی که از منظر کلامی به موضوع خلافت انسان نگریسته‌اند، در تبیین مساله عصمت نیز با استناد به ادلّه عقلی و نقلی به توضیح آن دست یازیده‌اند؛ اما کسانی که مواجهه فلسفی یا عرفانی با این مساله داشته‌اند، مساله عصمت و حدود و ثغور آن را نیز بر اساس قواعد عقلی و هستی‌شناسانه یا بر اساس ذوق عرفانی خویش بیان کرده‌اند. این پژوهش نشان می‌دهد حداقل پاره‌ای از موضوعات معرفتی، متاثر از نوع نگاه به مساله خلافت انسان در قرآن کریم است.

The divine representation of man and its relationship to the flawless character of saints and prophets from the perspective of Sunni and Shia interpreters

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.4.9From Sunni and Shia points of view, man’s representation of God on the earth can be discussed in terms of a) the meaning of God’s representation, b) instances of that representation, and c) duties and functions of the representative. These three tenets join hands to make up the geometry of man’s recognition of himself and God. This recognition ultimately rules every other component of man’s religious faith. The present study mainly aims to clarify the relationship between man’s representation of God and the infallibility of saints and prophets through the lens of scholars in both sects of Islam. Using library sources as well as a descriptiveanalytical method, it is found that different schools of interpretation, including rhetorical, philosophical and mystical schools, have addressed the infallibility issue as related to divine representation in the Quran from their own point of view each. Rhetoricians have interpreted this issue by providing rational and narrative pieces of evidence. However, philosophical and mystical interpreters have taken resort to rational and ontological reasons and sometimes to their own personal mystic feelings in this regard. As the results of the study show, part of one’s religious belief depends on how man’s representation in the Quran is looked at and interpreted.