معناشناسی واژه «فتح» با تاکید بر سوره «الفتح»

تحلیل معنایی واژگان متن از راه دستیابی به دقایق معنا صورت می گیرد. این نگاه در قرآن به دلیل نقش آن در تامین سعادت بشر اهمیت می یابد. واژه «فتح» 12 بار در قرآن آمده که بیشترین تکرار آن در سوره «فتح» است. پژوهش حاضر با روش معناشناسی به استخراج مفاهیم همنشین و جانشین و تبیین معنایی «فتح» در قرآن و سوره «الفتح» می پردازد. با بررسی روابط معنایی «فتح» روشن می‌شود که مهم‌ترین همنشین «فتح» با رابطه مکملی لفظ جلاله «الله»، با رابطه اشتدادی واژه «نصر» و با رابطه تقابلی واژه «نصیب» است. در سوره «الفتح» نیز لفظ «فتح» بر محور همنشینی مکملی با «مبین»، «قریب»، «جعل» و «اثاب» و بر محور همنشینی اشتدادی با «غفران»، «هدایت»، «اتمام»، «نصر»، «سکینه» و «غنیمت» و بر محور جانشینی با «سلطان» در یک حوزه معنایی قرار می گیرد. ازاین رو، به غیر از معانی مختلف فتح در قرآن از قبیل باز نمودن، حل و فصل، حکم و قضاوت، آنجا که فتح به معنای گشایش و پیروزی آمده است، این مولفه‌ها مد نظر است: پیروزی با دوام و از ناحیه خداوند، همراه با قدرت و تسلط بدون جنگ. لازم به ذکر است این فتح در نتیجه خلوص نیت، یاری دین و صبر به مومنان بخشیده می‌شود و نتایجی همچون پوشاندن گناهان، آرامش قلب ها و توفیقات بزرگ الهی، اعمّ از مادی و معنوی را دربردارد.

The semantic analysis of the word ‘Fath’ in the ‘Al-Fath’ Chapter

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.1.6A deep understanding of a certain word is often gained through the analysis of its semantic features. This holds true specifically about the Quran as the means of guidance. The present research focuses on the word ‘Fath’. There are twelve occurrences of this word in the Quran with its highest frequency in the ‘AlFath’ Chapter. Through a semantic analysis, the study seeks to clarify the meanings of the word in collocation and substitution relationships. It has emerged that this word is mainly collocated to the word ‘Allah’ in a complementary relationship. It is also collocated to the words ‘nasr’ and ‘nasib’ in synergistic and contrastive relationships respectively. As far as the ‘AlFath’ Chapter is concerned, the word ‘Fath’ has a complementary relationship  with ‘mobin’, ‘qharib’, ‘ja’l’ and ‘athab’, a synergistic relationship with ‘ghofran’, ‘hidayat’, ‘itmam’, ‘nasr’, ‘sakineh’ and ‘ghanimat’, and a substitutive relationship with ‘soltan’. Therefore, apart from its common meanings such as ‘opening up’, ‘setting’ and ‘judging’, the word has a specific sense as well; it refers to Godgranted victory which is durable and associated with power and dominance gained through no war. It is to be noted that such a victory is the result of sincerity, patients and assisting the religion on the part of believers. It also entails such merits as pardoned sins, peace of mind and great successes endowed in both material and spiritual domains.