ارزیابی دیدگاه آیت اللّه صدر کاظمینی در شناخت مولّف «فقه الرضا» و اعتبار اثر در استنباط فقهی

شناخت مولّف و میزان اعتبار روایات کتاب «فقه الرضا» در اجتهاد شیعی، از دیرباز دیدگاه های گوناگون و متفاوتی را در دانش های فقه و حدیث امامیه پدید آورده است. در میان این نظریات، دیدگاه مطرح شده توسط آیت‌الله سیدحسن صدر کاظمینی(م. 1354 ق)، از اثرگذاری و اهمیتی ویژه درباره این کتاب برخوردار است. در این نظریه کوشش شده است تا یگانگی «فقه الرضا» و کتاب «التکلیفِ» شلمغانی، با استناد به حضور متفرّدات و روایات منحصر به فردِ محمد بن علی شلمغانی در کتابِ منسوب به حضرت رضا (ع) اثبات شود. همچنین، نظریه پرداز به اثبات عدم اعتبار استنباط احکام فقهی بر اساس احادیث کتاب، به دلیل ذکر نشدن اَسناد متصل برای روایات این اثر اهتمام ورزیده است. در جستار پیش رو که با روش تحلیلی‌‌‌توصیفی سامان یافته، از یک سو، شواهد و ادلّه یگانگی کتاب «فقه الرضا» و کتاب «التکلیف» مورد بررسی و نقد قرار گرفته است و از سوی دیگر، تاثیرِ عدم درج اَسناد متصل در اعتبار اجتهاد فقهی با استناد به احادیث کتاب، واکاوی شده است. نتایج این پژوهش از این شمار است: نخست اینکه استناد به روایات اختصاصی شلمغانی، تنها مجموعه ای بودن اثر را اثبات می کند و نشان می دهد که این کتاب، از به هم پیوستن اوراقی پراکنده از چند مولّف پدید آمده است، نه یکتایی محضِ دو اثر؛ دوم اینکه به دلیل حصول وثوق به صدور روایات از جانب اهل بیت (ع) بر اساس شواهد و قرائن گوناگون و اطمینان به صحّت عمل مطابق با احادیثی از این کتاب که با ضوابط مذهب فقهی امامیه هماهنگ‌ هستند، استنباط احکام بر پایه روایات «فقه الرضا»، مطابق با اسلوب های پذیرفته شده در اجتهاد خواهد بود و فقیهان مُجازند با استناد به این کتاب، به استنباط فقهی بپردازند.

Evaluation of Ayatollah Sadr Kazemeini’s opinion about the author of Fiqh ol-Reza and the validity of the book from the viewpoint of jurisprudence

DOR: https://dorl.net/dor/20.1001.1.22516026.1399.10.23.16.1Since long, there has been a variety of ideas among Shia scholars about the author of the book Fiqh olReza and the validity of the quotes in it. Among those who have addressed the issue, Ayatollah Sayed Hassan Sadr Kazemeini (18561936) seems to have been of the most noteworthy opinion about the book. He has attempted to prove that the two books Fiqh olReza and AlTaklif authored by Shalmaghani are, indeed, the same. This opinion is based on the unique quotes from Imam Reza (pbuh) that Shalmaghani has included in his book. The theoretician has also proved the invalidity of jurisprudence on the basis of the Hadiths in that book. This is because those Hadith are mentioned with defective references. Through a descriptiveanalytical method, the present study evaluates the evidence on the sameness of the books Fiqh olReza and AlTaklif and analyzes the effect of defective references on the utility of the corresponding Hadiths in jurisprudence. The findings of the study are twofold. First of all, the specific references that Shalmaghani has given just suggest that his book is a simple compilation of several works by different authors. Secondly, there are proofs that some of the Hadiths in the book Fiqh olReza are real quotes from Imams and are congruent with the principles of Shia jurisprudence, hence authentic enough to rely on for judgement and inference.