تحلیل و نقد دیدگاه آیت الله سبحانی از فعل حضرت موسی (ع) در داستان قتل قبطی

پس از قتل قبطیاز سوی موسی (ع)، تعابیری از زبان آن حضرت برجای مانده که ظاهر آنها با مقام عصمت پیامبران، ناسازگار است: ﴿هذا مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ... قالَ رَبِّ اِنِّی ظَلَمْتُ نَفْسی‏ فَاغْفِرْلی...﴾(قصص: 28/ 1516)﴿قالَ فَعَلْتُها اِذاً وَ اَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾ (شعراء: 26/ 20). در آیه نخست، آیت‌الله سبحانی مشارالیه «هذا» را قتل در نظر گرفته و برای آن دو توجیه ذکر نموده که هر دو، ناتمام است. در آیه دوم، ایشان دو واژه «ظلم» و «غفران» را به معنای لغوی گرفته، اما در ادامه معنای اصطلاحی را به کار گرفته‌اند که به نظر می‌رسد معنای لغوی، مراد بوده است. آیت الله سبحانی عبارت ﴿قالَ فَعَلْتُها اِذاً وَ اَنَا مِنَ الضَّالِّینَ﴾از سوی موسی (ع) را در مقام اعتذار از قبطیان در قتلِ پیش‌آمده دانسته، اما ضلال را به معنای غفلت و نسیان از آثار وخیمِ مترتب بر عمل گرفته است که این معنا با مقام اعتذار، سازگار نیست.بنابراین سعی ایشان در برطرف کردن شبهه ارتکاب معصیت درخور تقدیر است اما در برخی موارد، مطالب ایشان ناتمام به نظر رسیده و محل تامل جدی دارد.

The Analysis and Criticism of Ayatollah Sobhaniʼs attempts about Prophet Mosesʼ act in History of Killing Ghebti

After killing Ghebti by Moses (Pbuh), sayings, which are remained from him, their appearance is incompatible with prophet’s Ismat (chastity) situation: “Haza min amal alshaytan… Ghala rabi inizalamtu nafsi fa eghfer li…” (This is a work of Satan… He prayed: O my Lord! I have indeed wronged my soul. Do Thou then forgive me…)(Ghisas: 1516); “Ghala faˈaltuh aizan vaana min alzallin” (Moses said: I did it then, when I was in error) (Shuˈara: 20). In first verse, according to Ayatollah Sobhani “haza” (this) refers to killing and propose two justifications for it, which both are incomplete. In second verse, he considers the literal meaning for two words of “zulm” (wrong) and “Ghufran” (forgiveness), but thereafter uses the terminological meaning that it seems his intention has been literal meaning. Ayatollah Sobhani consider the phrase “said: I did it then, when I was in error” by Moses (Pbuh) as an apology beside Ghebtian about happened killing, but define “zalal” to neglect and oblivion from serious effects derived from act, that this meaning is not compatible with position of apology. Therefore, his attempt in removing suspicion of commission to sin deserves appreciation but it seems that in some cases his debates are incomplete and should be meditated seriously.