طبقه‌‌بندی و تحلیل آراء فقیهان شیعه در حوزه اختلاف قرائات

در شماری از آیات‌الاحکام قرآن، اختلاف در قرائت وجود دارد. ثمره اختلافی که در قرائت این آیات وجود دارد صرفاً به حوزه قرائت مرتبط نمی‌شود؛ بلکه در علوم قرآن و فقه نیز اثرگذار است. از همین‌رو‌، آیات مذکور همواره در کانون توجه مفسران و فقیهان مسلمان بوده است. نفی قرائات سبع یا عشر متواتر توسط برخی از عالمان متاخر و معاصر شیعه و پافشاری آنان بر انحصار حجیت و اعتبار در قرائت حفص و یا حجیت قرائاتی که ثابت شود در زمان امامان شیعه (ع) رایج بوده است، دستمایه برخی شبهات و اتهامات شده است. پژوهش حاضر با گونه‌شناسی مواجهه فقیهان متقدم امامیه با اختلاف قرائات آیات الاحکام و به‌دست‌آوردن شش رویکرد عمده این فقیهان، نشان می‌دهد که نظریه تواتر و حجیت قرائات سبع و عشر مشهور، نظریه اصلی فقیهان شیعه و مورد پذیرش بسیاری از آنان است. هر یک از این نظریات می‌تواند در توسعه یا تضییق برداشت‌های فقهی و تفسیری از آیات دارای اختلاف قرائت، اثرگذار باشد.

Classification and Analysis of Shi’i Jurisprudents Viewpoints around Readings’ Disagreement

There is readings’ disagreement about some jurisprudential verses. In addition to readings’ field, this disagreement effects on Quranic sciences and jurisprudence. Thus, these verses have been at the forefront of Muslim exegetes and jurists’ attention. Denial of mutawātir sevenfold or decuple readings by some late and contemporary Shiite scholars and their insistence on monopoly of validity in Hafs reading or the readings proved their prevalence in the era of Shiite Imams presence, lead to some doubts and accusation. This research via typology of early Imāmīyeh jurists’ encounter with readings’ disagreement over jurisprudential verses and acquisition of their six main approaches indicates that notion of validity of popular sevenfold and decuple readings is the main theory of Shiite jurists and accepted by most of them. Each of these theories can effect on expansion or restriction of exegetic and jurisprudential viewpoints about verses which include readings’ disagreement.