طبیعت شناسی سعدی و دلالتهای آن در اهداف تربیت عقلانی

هدف این پژوهش، تبیین دیدگاه سعدی در زمینۀ اهداف‌ تربیت عقلانی در ارتباط انسان با طبیعت است. برای رسیدن به این هدف از روش توصیفی تحلیلی در قالب پژوهش نظری استفاده شده که از طریق مطالعات کتابخانه‌ای، استخراج، استنباط و استنتاج مرتبط با آنها، انجام شده است. طبیعت، یکی از منابع مهم معرفت‌شناختی در فلسفه تعلیم و تربیت است که سهم مهمی در تربیت انسان دارد و پرورش و رشد قوۀ عقلانی در انسان به تربیت همه جانبه انسان در تعامل صحیح با طبیعت منجر می‌گردد. نتایج پژوهش بیان می‌کند که در دیدگاه سعدی، «قرب الهی» هدف غایی و آخرت‌گرایی و پرهیز از دنیاگرایی، خودشناسی، پرورش نفس و خودسازی، طاعت و بندگی حق‌تعالی و خداشناسی می تواند به‌عنوان اهداف واسطه‌ای در حوزه تربیت عقلانی قلمداد شود. هم‌چنین طبیعت از جایگاه و قداست والایی برخوردار است و تجلّی اسما، صفات، عظمت و صنع الهی نردبان ترقّی و تعالی انسان برای رسیدن به «قرب الهی» خواهد بود. از سوی دیگر در دیدگاه سعدی ارتباط مطلوب بین طبیعت و انسان مستلزم تحول و صفای باطن و بهره‌گیری از عقل و اندیشه در مسیر قرب الهی است و انسان از طریق تفکر در رازهای آفرینش به توانایی و بینشی دست می‌یابد که قادر به دریافت حقایقی از طبیعت از قبیل درک آیات الهی، شگفتی‌ها و زیباییهای طبیعت، رستاخیز، تسبیح و طاعت موجودات می‌گردد و در نتیجه به جایگاه خویش به عنوان اشرف مخلوقات عالم و امانتدار الهی پی می‌برد و به وظایف خویش عمل می‌کند و به‌‌واسطۀ آن به هدایت در مسیر قرب الهی دست می‌یابد. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که با توجه به آرای تربیتی سعدی در زمینۀ ارتباط صحیح و عاقلانه انسان با طبیعت، امکان تحول سازندۀ عظیمی در تعلیم و تربیت وی در رسیدن به سعادت ابدی وجود دارد.