ارزیابی رویکرد توسعه اراضی دیم در مدیریت و برنامه ریزی بهینه منابع آب

نیاز به تولید محصولات کشاورزی از یک‌سو و محدودیت منابع آب، به‌عنوان عامل مهم در تولیدات کشاورزی از سویی دیگر، منجر به تشدید کم‌آبی در بسیاری از نقاط جهان شده است. سازمان بین‌المللی مدیریت آب (iom) با تاکید بر مدیریت آب آبیاری از طریق توسعه اراضی دیم، امکان افزایش تولیدات مواد غذایی را در جهان پیش بینی کرده است. در مطالعه حاضر با توجه به نقش موثر رویکرد توسعه کشت دیم در برنامه ریزی و مدیریت بهینه منابع آب، با استفاده از مدل هیدرولوژیکی swat به ارزیابی توزیع زمانی و مکانی ذخیره رطوبت خاک به‌منظور پایش مناطق مستعد و کاهش عدم قطعیت زراعت دیم، در سطح زیر حوضه‌های حوضه آبریز خرم آباد پرداخته‌شده است. نتایج نشان داد، پتانسیل ذخیره رطوبتی خاک، بین 600 تا 420 میلی متر در سال است. ازاین‌رو می توان از میان الگوی زراعی موجود کشت محصولات گندم، جو، نخود و عدس به‌صورت دیم کشت نمود جایگزینی زراعت دیم محصولات مذکور می تواند 153.61 میلیون مترمکعب، صرفه جویی آب مصرفی حاصل از تغییر کشت آبی به دیم را به همراه داشته باشد. در دشت های مرکزی و کمالوند 17900 هکتار به کشت محصولات آب بر یونجه، هندوانه، سیب زمینی و برنج اختصاص داده‌شده است. جایگزین نمودن محصولات آب بر با محصولات زراعی باارزش اقتصادی بالا و نیاز آبی پایین مانند زعفران و موسیر باعث صرفه جویی 117.68 میلیون مترمکعب آب آبیاری در یک‌فصل زراعی خواهد شد. نتایج نشان داد که تغییر الگوی آبیاری محصولات مستعد زراعت دیم از آبی به دیم و همچنین حذف محصولات آب بر، در مجموع باعث صرفه جویی 271.29 میلیون مترمکعب آب مصرفی طی یک دوره زراعی می شود.

approach evaluation of the role of dry lands development in water management optimization and planning

the growing population and, consequently, the need to produce crops on the one hand and the limitation of water resources as an important factor in agricultural production have led to the intensification of the problem of dehydration in many parts of the world, including iran. therefore, a balance between water resource constraints and agricultural development is essential. in this regard, the international water management organization (imo) has estimated in its comprehensive assessment that water management in agriculture in rainforests could lead to a 75% increase in global food products (di dono, 2009). therefore, agricultural development through the development of dry land areas can be considered as a logical solution in the context of the water crisis (akhavan et al. 2013).