ساخت نظام امنیّت منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران از منظر ژئوپلیتیک

امروزه تصمیم‌سازان و متخصّصان امنیّت ملّی و منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران با توجه به تنگناها و محدودیت‌های موجود، به دنبال طرّاحی نظام امنیّت منطقه‌ای مقبول خویش می‌باشند. در این مقاله تلاش خواهد شد بر پایۀ عوامل ژئوپلیتیک این موضوع مورد تحلیل قرار گیرد. بنای این نوشته بر این خواهد بود که به بررسی دیدگاه‌های موجود ژئوپلیتیکی (موافق و مخالف) در مورد امکان حرکت ایران به سمت ایجاد یا مشارکت در نظام امنیّت منطقه‌ای بپردازد. روش انجام این پژوهش توصیفی تحلیلی و روش جمع آوری داده‌های آن کتابخانه‌ای و استفاده از منابع و متون داخلی و خارجی خواهد بود و بهره‌گیری از نظرات کارشناسان و متخصصان در این حوزه خواهد بود. مطابق یافته‌های تحقیق بر پایۀ عوامل ژئوپلیتیک، امنیّت منطقه‌ای ایران و به تعاقب آن شکل‌دهی به یک سازۀ ژئوپلیتیکی توسّط ایران به دلایل زیر به آسانی امکان‌پذیر نیست: عدم بهره‌برداری مناسب دولت‌مردان ایران از موقعیّت و ظرفیّت‌های ژئوپلیتیکی در راستای ایجاد ائتلاف امنیّت منطقه‌ای، چالش‌ها و تضادّهای ژئوپلیتیکی موجود در محیط استراتژیک و پیرامونی ایران، قرار داشتن ایران در مرکز توجّه قدرت‌های جهانی و به عبارتی قرارگیری آن به عنوان بخشی از ژئواستراتژی قدرت‌های خارجی، ناسازگاری هدف‌ها و رقابت‌های منطقه‌ای بین کشورهای همسایۀ ایران. لذا محیط امنیّتی ایران ناکارآمدترین منطقه در جستجو برای روندهای منطقه گرایی بوده است. از سوی دیگر برخی معتقدند ایران برای شکل دهی به ائتلاف‌های منطقه‌ایِ امنیّتیِ دوجانبه و چندجانبه اوّلاً می‌بایست سیاستِ «ثبات سازی» را مهمّ‌ترین راهبرد امنیّتی در محیط استراتژیک خود قرار دهد و ثانیاً ماهیّت، روابط و چالش‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ایران و همسایگانش به گونه‌ای است که ایران بدون قاعده‌مندسازی روابط‌اش با مراکز قدرت جهانی نمی‌تواند سازه‌های منطقه‌ای یکپارچه و دارای همگرایی و تعامل سطح بالا در حوزه‌های ژئوپلیتیکی پیرامونی‌اش شکل دهد.

building local security system of islamic republic of iran from geopolitics’ view

today, specialists and decision-makers in regional and national security encounter the whether islamic republic of iran is capable of designing her own acceptable regional security system. it is urgent to respond to this issue from different aspects in this article. we will attempt to analyze this question based on geopolitical factors. the baseline in this article is to study present (con or pro) geopolitical viewpoint regarding the possibility of iran’s approach towards the development of or cooperation in regional security system. according to the research findings on geopolitical factors, iran’s regional security and consequently the formation and development of a geopolitical construct by iran ceases to be possible due to the following reasons: iranian authorities’ failure in appropriate utilization of geopolitical potentials and capabilities to coalesce regional streamlines, geopolitical conflicts and challenges existing in peripheral and strategic environment, iran’s being situated in the center of global powers’ attention and in other words, her being positioned within the foreign powers’ geostrategies as a part of a whole, incompatibility regional target and rivalry among the adjacent countries to iran. therefore, the security environment of iran is the least efficient in the search for regional procedures. from the other hand, some experts believe that iran should take two steps in order to develop bilateral and multilateral regional security coalition: a) she should follow stabilization policy as her main security guidelines in strategic environment,