بررسی کمیت و کیفیت زهاب زهکش های زیرزمینی بدون پوشش در مقایسه با پوشش معدنی در دشت شادگان

اجرای سامانه زهکشی زیرزمینی از اولویت های مهم یک طرح تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی به شمار می آید. در این سامانه ها، هزینه بالای تهیه پوشش شن و ماسه ای اطراف لوله زهکش، تداوم فعالیت های اجرایی در این بخش و به ویژه در استان خوزستان را با مشکلاتی مواجه کرده است. از گزینه های موجود برای رفع این معضل، استفاده از پوشش های مصنوعی و یا، در مواردی که خصوصیات خاک منطقه بر اساس توصیه های فنی اجازه دهد، زهکشی زیرزمینی بدون کاربرد پوشش است. لذا در این تحقیق در مزرعه ای آزمایشی به مساحت تقریبی 20 هکتار و با کشت گندم، عملکرد زهکشی بدون استفاده از مواد پوششی در مقایسه با زهکشی رایج، در اراضی تجهیز و نوسازی شده دشت شادگان (استان خوزستان) مورد ارزیابی قرار گرفت. هر واحد آزمون دارای پنج خط زهکش (لترال) با فواصل 50 متر، عمق کارگذاری متوسط 7/1 متر و طول تقریبی 220 متر بود. برای بررسی نوسان سطح ایستابی، از پیزومترهایی در راستای عمود بر زهکش در وسط لترال میانی استفاده شد. همچنین مقادیر دبی زهکش و کیفیت زهاب خروجی از لترال میانی و در محل چاهک بازرسی اجرا شده روی این زهکش اندازه-گیری شد. حداکثر شوری زهاب در زهکش های دارای پوشش معدنی (تکرارهای اول و دوم) و زهکش بدون پوشش به ترتیب برابر 9/36، 1/52 و 47 دسی زیمنس بر متر و حداقل آن برابر 7/25، 6/23 و 6/12 دسی-زیمنس بر متر اندازه گیری شد. حداکثر دبی خروجی در تکرار اول پوشش معدنی 59/0 لیتر بر ثانیه، در تکرار دوم همین نوع پوشش 28/0 لیتر بر ثانیه و در لترال بدون پوشش 23/0 لیتر بر ثانیه بود. بررسی مقادیر شاخص نمک خروجی (sei) از خاک نشان داد که عمل آبشویی در طول فصل زراعی درحال انجام بود. بررسی دبی زهکش ها نشان از عملکرد قابل قبول زهکش های بدون پوشش در تخلیه زهاب از نیمرخ خاک و عملکرد مناسب-تر زهکش های دارای پوشش معدنی در طول فصل زراعی داشت و خروج رسوب از زهکش در هیچ یک از تیمارها مشاهده نشد.