توابع تولید برای برآورد عملکرد دانه گندم دیم در مناطق سرد و نیمه سرد استان لرستان

رشد و نمو محصولات و تولید آنها در شرایط دیم تابعی از تغییرات عوامل اقلیمی است. شناخت عامل‌های موثر و برنامه‌ریزی برای مدیریت آنها و یا تطابق فعالیت‌های زراعی با روند تغییرات آنها، منجر به بهبود شرایط تولید و پیش‌بینی تولید خواهد شد. بر این اساس 25 عامل آمار هواشناسی دسته‌‌بندی شده همراه با آمار زراعی عملکرد گندم دیم در شهرستان‌‌های الشتر، خرم‌‌آباد، الیگودرز و بروجرد به عنوان نمونه مناطق سرد و نیمه سرد استان لرستان برای سال‌‌های زراعی 85-1377 برای تخمین توابع تولید اقلیمی مورد ارزیابی قرار گرفت. در تخمین تابع تولید اقلیمی رابطه هر یک از عوامل آب و هوایی به عنوان متغیر مستقل با عملکرد دانه گندم دیم به عنوان تابع از طریق رگرسیون‌های خطی و غیر خطی تعیین گردید. با استفاده از تجزیه علیت، ضریب همبستگی به دو بخش اثرات مستقیم و غیر مستقیم تفکیک شد. نتایج نشان داد که آنچه که در توابع تولید شهرستان‌‌‌های مناطق سرد و نیمه سرد استان به عنوان مدل محلی قابل دریافت است نقش کمبود فشار بخار دوره رشد محصول (اول آبان تا آخر تیر ماه) است. با تعیین میزان شاخص بهره‌‌‌‌وری بارش در این شهرستان‌‌‌‌ها طی 8 سال زراعی مشخص شده است که بیشینه، کمینه و میانگین بهره‌‌وری بارش به ترتیب 341/0، 132/0 و 234/0 کیلوگرم بر متر مکعب بارش است که میانگین آن حدود 20 درصد از میانگین کشوری (292/0 کیلوگرم بر متر مکعب بارش) کم‌تر می‌باشد. نتیجه تحلیل حساسیت نشان داد عامل‌های دمای حداکثر، ساعات آفتابی، بارش پاییزه و دمای حداکثر آبان، حساس‌ترین عوامل اقلیمی هستند، لذا شناخت عوامل اقلیمی موثر و تعیین میزان و نوع اثرگذاری آنها، به بهره‌برداران این بخش کمک می‌کند تا از طریق اصلاح عملیات زراعی مانند اصلاح تاریخ کاشت، اصلاح ارقام و عملیات بهبود ظرفیت آب خاک، عوامل با اثر منفی را کنترل و اثربخشی عوامل با اثر مثبت را بهبود بخشند.