ارزیابی مقدار آب کاربردی و بهره‌وری آب سویا در دشت مغان

در پژوهش حاضر، با انجام اندازه‌گیری‌های صحرایی در فصل زراعی 1400- 1399، آب کاربردی فصلی و بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب سویا در 37 مزرعه با مدیریت زارعین (با سامانه آبیاری شیاری/نواری) در دشت مغان، استان اردبیل ارزیابی شد. در فصل زراعی این پژوهش، میانگین نیاز آبی خالص سویا در مزارع مزبور 542 میلی‌متر (بین 431 تا 691 میلی‌متر) و میانگین 10 ساله آن 543 میلی‌متر (442 تا 671 میلی‌متر) بود. میانگین کل آب کاربردی (مجموع بارش موثر فصلی و آب آبیاری) در مزارع مزبور 6554 مترمکعب در هکتار (5005 تا 10009 مترمکعب در هکتار) و میانگین عملکرد دانه سویا 2/90 تن در هکتار (2/05 تا 4/12 تن در هکتار) به‌دست آمد. میانگین کل آب کاربردی در کشت بهاره سویا (7906 مترمکعب در هکتار) به‌طور معنی‌داری (p < 0.01) بیشتر از مقدار نظیر آن برای کشت تابستانه (6390 مترمکعب در هکتار) بود. نمایه‌های بهره‌وری مجموع آب آبیاری و بارش موثر (wpi+pe) و بهره‌وری اقتصادی آب آبیاری (wp$) در مزارع مطالعاتی به‌ترتیب، با میانگین 24/0 کیلوگرم در مترمکعب و 33/19 هزار ریال در مترمکعب، بین 0/18 تا 0/30 کیلوگرم در مترمکعب و 15/21 تا 62/40 هزار ریال در مترمکعب متغیر بود. عملکرد دانه سویا در بخش عمده مزارع مطالعاتی (70% مزارع) فراتر از حداقل عملکرد قابل انتظار دانه سویا در کشت آبی (2/5 تن در هکتار) بود. نتایج نشان داد با اعمال پنج و سه نوبت آبیاری به‌ترتیب، برای سویای بهاره و تابستانه، سطح مطلوبی از عملکرد و نمایه‌های بهره‌وری آب دست یافتنی است. میانگین نمایه راندمان کاربرد آب طی مراحل رشد سویا در مزارع مزبور در دامنه 50% تا 82% قرار داشت.

Assessment of Soybean Applied Water and Water Productivity across Moghan Plain, Ardabil Province, Iran

In this study, the seasonal applied water and physical and economic water productivity of soybean were evaluated through monitoring 37 farmers’ fields (with furrow/border irrigation systems) in Moghan Plain, Ardabil Province, Iran, during the 202021 growing season. The net soybean water requirement during that growing season and its 10year mean value ranged from 431691 mm and 442671 mm with a mean of 542 and 543 mm, respectively. The mean seasonal total applied water (irrigation + effective precipitation) and the grain yield were 6554 m3 ha1 and 2.90 ton ha1, ranging from 500510009 m3 ha1 and 2.054.12 ton ha1, respectively. The mean seasonal total applied water for spring soybean (7906 m3 ha1) was significantly (P < 0.01) higher than its corresponding value for summer soybean (6390 m3 ha1). Total water productivity (WPI+Pe) and economic water productivity (WP$) ranged from 0.18 to 0.30 kg m3 and 15.21 ´ 103 to 62.40 ´ 103 Rials m3 with a mean of 0.24 kg m3 and 33.19 ´ 103 Rials m3, respectively. In most of the studied farms (70% of total cases), the grain yield was higher than the minimum expected threshold for irrigated soybean (2.5 ton ha1). The results indicated that reasonable levels of grain yield and water productivity indices can be achieved by applying five and three irrigations for spring and summer soybean, respectively. The mean water application efficiency over soybean growth stages in the studied fields ranged between 5082%.