بررسی عوامل موثر بر بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب در تولید پرتقال در شهرستان قائم‌شهر

یکی از مهم‌ترین مسائل بخش کشاورزی پایین بودن بهره وری نهاده‌ها به‌ویژه آب است. در این مطالعه علاوه بر تعیین بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب، عوامل موثر بر بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب در تولید پرتقال در شهرستان قائم‌شهر استان مازندران نیز بررسی شد. در راستای اهداف تحقیق، از شاخص‌های عملکرد به ازای مترمکعب آب آبیاری (cpd)، درآمد ناخالص به ازای مترمکعب آب آبیاری (bpd) و درآمد خالص (سود) به ازای مترمکعب آب آبیاری (nbpd) استفاده شد. همچنین برای بررسی عوامل موثر بر بهره‌وری آب از تحلیل‌های رگرسیونی بهره گرفته شد، اطلاعات لازم در این پژوهش نیز از طریق تکمیل 162 پرسشنامه از باغداران شهرستان قائم‌شهر در استان مازندران در سال زراعی 98-1397 گردآوری شد. تجزیه ‌و تحلیل داده‌ها نیز با استفاده از نرم‌افزار eviews7 انجام پذیرفت. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که برای پرتقال شهرستان قائم‌شهر، شاخص cpd معادل 6/9 کیلوگرم بر مترمکعب، شاخص bpd معادل 47500 ریال بر مترمکعب و شاخص nbpd در سه نرخ بهره 10، 12 و 15 درصد به ترتیب معادل 29000، 28000 و 26600 ریال بر مترمکعب است. دبی چاه، روزهای استفاده از چاه، مدت‌زمان صرف شده برای آبیاری، تعداد دفعات آبیاری، سن درختان، فاصله درختان، سن باروری درختان، هزینه سم و هزینه کود از عوامل موثر بر بهره وری آب می باشند. در بین متغیرهای مذکور متغیر مدت زمان صرف شده برای آبیاری از طریق تاثیر بر میزان آب آبیاری، بیشترین تاثیر را بر بهره وری فیزیکی آب داشته است. با توجه به تاثیر منفی متغیرهای دبی چاه، تعداد دفعات آبیاری و مدت زمان صرف شده برای آبیاری بر بهره وری اقتصادی آب، پیشنهاد می گردد آبیاری متناسب با نیاز درختان و با روشی صورت گیرد که حجم آب کمتری مصرف شود.

Investigating the Factors Affecting the Physical and Economic Productivity of Water in Production of Orange in Ghaemshahr County, Iran

One of the important problems in the agricultural sector of Iran is the low productivity of inputs, especially water. In this study, in addition to determining the physical and economic productivity of water, the factors affecting these productivities in the production of orange in Ghaemshahr County of Mazandaran Province were also investigated. For these purposes, three indexes of water use productivity including crop per drop (CPD), Gross benefit per drop (BPD), and net benefit per drop (NBPD) were used. Also, regression analysis was used to investigate the factors affecting water productivity. Necessary information was collected by completing 162 questionnaires from gardeners in the study area in 201819. Data analysis was also performed using Eviews7 software. The results of the analysis of water productivity indices showed that the average CPD index for orange was 6.9 kg /m3, BPD index was 47500 Rials and NBPD at three interest rates of 10%, 12%, and 15% was 29000, 28000, and 26600 Rials, respectively. Well’s discharge rate, days when wells were used, time spent for irrigation, the number of irrigations, age of trees, the distance between the trees, age of trees, cost of pesticide, and cost of fertilizer were the factors affecting water productivity. Among the mentioned variables, the variable of “time spent for irrigation” had the greatest effect on the physical water productivity, through the effect on the amount of irrigation water. Due to the negative effect of well discharge rate, the number of irrigations, and time spent on irrigation on the economic productivity of water, it is recommended to irrigate the orange trees in accordance with their needs and in a way that less water is applied.