کاربرد شاخص‌های یکنواختی بارش و زمان – بارش موثر برای برآورد عملکرد گندم دیم و نوسانات آن در اقلیم نیمه‌خشک تبریز

میزان بارش سالانه و مهم تر از آن توزیع زمانی بارش، از اصلی ترین عوامل تعیین کننده عملکرد در شرایط دیم محسوب می شوند. بنابراین ارائه شاخص هایی از بارش که ارتباط مفهومی معنی داری با نوسانات عملکرد داشته باشد، ضروری به نظر می رسد. در این بررسی، ارتباط بین شاخص های یکنواختی بارش با عملکرد گندم دیم در تبریز در یک بازه زمانی 19 ساله مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین، به منظور بررسی دقیق تر اثر بارش ها، از شاخص زمان – بارش موثر (rti] ) استفاده شد که قابلیت بررسی اثر تغییرات توام دو عامل زمان و مقدار بارش را بر نوسانات عملکرد محصول دارد. نتایج به دست آمده نشان داد که همبستگی بین عملکرد گندم و شیب خط یکنواختی (نسبت بارش تجمعی بر طول دوره رشد) در سطح یک درصد معنی دار بود درحالی که بین شاخص ناهمواری توزیع و عملکرد همبستگی معنی داری وجود نداشت. همچنین، بر اساس نتایج به دست آمده، اولین رویداد بارش موثر، به عنوان موثرترین رویداد بارش بر میزان عملکرد گندم دیم است. به نظر می رسد عدم کفایت بارش های موثر بهاره که به عنوان یکی از دلایل اصلی پایین بودن عملکرد اراضی دیم نیز مطرح است، مانع از تبیین اثر مثبت بارش های انتهای فصل رشد بر عملکرد شده است. لذا توصیه می شود به منظور ارزیابی دقیق تر اثر بارش های نوبتی و شاخص زمانبارش موثر بر عملکرد، یک نوبت آبیاری تکمیلی در مرحله پر شدن دانه انجام شود و اثر آن بر شاخص های مورد مطالعه و در نهایت عملکرد بررسی شود.

Application of Precipitation Evenness and Effective TimeRain Indicators to Estimate Rainfed Wheat Yield and Its Fluctuations in SemiArid Climate of Tabriz

Annual and seasonal rainfall distributions are the main determinants of yield in rainfed conditions, of which seasonal rainfall is more important. Therefore, it is necessary to provide precipitation indicators that have a significant conceptual relation with crop performance fluctuations. In the present study, the relation between rainfall uniformity indices and rainfed wheat yield in Tabriz plain was evaluated in 19years period. Also, in order to examine the effect of precipitation more accurately, the RainTime Index [M1] [M2] (RTI) was used, which could indicate the effect of simultaneous changes of the two factors of rainfall time and rainfall amount on crop yield fluctuations. The results showed that the correlation between rainfed wheat yield and slope of uniformity line (ratio of cumulative precipitation per length of growing period) was significant at 1% level. However, there was no significant correlation between the uneven distribution index and yield. Also, according to the obtained results, the first effective rainfall event is the most effective rainfall event on the yield of rainfed wheat. It seems that the inadequacy of effective spring rainfall, which is one of the main reasons for the low yield of rainfed lands, prevented the explanation of the positive effect of late season rainfall on yield. Therefore, in order to evaluate the effect of intermittent precipitation and RainTime Index [M3] [M4] on yield more accurately, a single supplementary irrigation should be applied at the stage of grain filling and its effect on the studied indicators and yield should be investigated.