اثر روش‌های خاک‌ورزی، حفظ بقایا و سطوح مختلف آب آبیاری بر عملکرد و بهره‌وری آب گندم در اقلیم سرد خراسان رضوی

این تحقیق به منظور بررسی عملکرد و بهره‌وری آب گندم در سیستم تناوب زراعی رایج (گندم چغندرقند) منطقه سرد، در ایستگاه تحقیقات جلگه رخ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی به اجرا درآمد. آزمایش با استفاده از کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار طی سال‌های زراعی 1392 الی 1395 اجرا شد. تیمارها شامل روش‌های مختلف خاک‌ورزی (خاک‌ورزی متداول، کم‌خاک‌ورزی و بی‌خاک‌ورزی) در کرت‌های اصلی و مدیریت بقایای گیاهی (بدون بقایا، حفظ 30 درصد و 60 درصد بقایا) در کرت‌های فرعی و سطوح مختلف کاربرد آب آبیاری شامل50%، 75% و 100% آب مورد نیاز در کرت‌های فرعی فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که روش خاک‌ورزی و مدیریت بقایا بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب گندم اثر معنی‌دار نداشت، ولی اثر سطوح مختلف آب آبیاری معنی دار بود (p<0.01). مقدار عملکرد در دو سطح کاربرد آب 75% و 100% به‌ترتیب 4751 و 4961 کیلوگرم در هکتار بود که با هم اختلاف معنی دار نداشتند ولی عملکرد در سطح 50 درصد آب مصرفی حدود 3574 کیلوگرم در هکتار بود که کاهش قابل توجهی داشت. میزان بهره‌وری آب در سطوح 50%، 75% و 100% آب مصرفی به‌ترتیب 1.062، 0.960 و 0.875 کیلوگرم بر متر مکعب آب به دست آمد. بیشترین میزان عملکرد از تیمار کم خاک‌ورزی با حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 100%  به میزان 6331 کیلوگرم در هکتار بدست آمد و بیشترین میزان بهره‌وری آب گندم از تیمار بدون خاک‌ورزی، حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 75% به میزان 1.173 کیلوگرم بر مترمکعب آب حاصل شد. تیمار بدون خاک ورزی، 60% بقایا و 50% آب مصرفی و تیمار خاک‌ورزی مرسوم، بدون بقایا و 50% آب مصرفی به‌ترتیب با میزان بهره‌وری آب 1.136 و 1.132 کیلوگرم بر مترمکعب آب در مقام دوم و سوم قرار گرفتند.

Effect of Tillage Method, Residue Retention, and Different Levels of Irrigation Water on Yield and Water Productivity of Wheat in Cold Region of Khorasan Razavi

In order to study yield and water productivity of wheat in common cropping rotation (wheatsugar beet) in cold regions, a research was conducted in JolgeRokh Research Station, Khorasan Razavi Province, Iran. The experiment used splitsplit plots in randomized complete block design (RCBD), with three replications, and was conducted during 20132016. Treatments were tillage methods (conventional tillage, minimum tollage, and no tillage) in the main plots, residue management (no residue, and leaving 30% and 60% residue) in subplots, and irrigation water levels (50%, 75% and 100%) in subsub plots. Results of analysis of variance showed that various tillage methods and residue management had no significant effect on yield and water productivity, but effect of irrigation water levels was significant (P<0.01). Yield in 75% and 100% water treatments was 4751 and 4961 kg/ha, respectively, with no significant difference. However, yield at 50% water consumption was about 3574 kg/ha, which was significantly lower than the other treatments. Water productivity in 50%, 75% and 100% water use was 1.067, 0.960, and 0.875 kg/m3, respectively. The highest wheat yield (6331 kg/ha) was obtained from minimum tollage with 30% residue and 100% of water level. The highest water productivity of wheat (1.173 kg/m3) was obtained in notillage, 30 present residue, and 75% of water use. Water productivity of no tillage treatment+60% residue and 50% water use, and conventional tillage treatment+ no residue and 50% water use were in the second and third place with values of 1.136 and 1.132 kg/m3, respectively.