تاثیر زهکشی آزاد و کنترل‌ شده بر بیلان آب و شوری خاک و زهاب در زراعت کلزای دیم در اراضی شالیزاری

زهکشی زیرزمینی، به عنوان یک تغییر ساختاری در راستای بهبود بهره وری اراضی شالیزاری، هیدرولوژی این اراضی را تغییر می دهد. در این پژوهش، با استفاده از مدل drainmod-s،تاثیر مدیریت های زهکشی آزاد و کنترل‌شده بر مولفه‌های بیلان آب و شوری زهاب در کشت کلزای دیم به عنوان کشت دوم، پس از برنج در اراضی شالیزاری بررسی شد. داده های موردنیاز برای ارزیابی مدل طی دو فصل کشت کلزا (1396-1394) از یک مزرعه شالیزاری دارای سامانه زهکشی زیرزمینی (عمق زهکش 0.65 متر و فاصله زهکش 30 متر) تهیه شد. با استفاده از مدل واسنجی و صحت سنجی شده، تاثیر سامانه‌های مختلف زهکشی زیرزمینی معمولی و کنترل شده (با کنترل عمق سطح ایستابی در 40 سانتی متری از سطح زمین) بر بیلان آب و شوری خاک و زهاب ارزیابی شد. مدل از قابلیت قابل قبولی برای برآورد عمق سطح ایستابی و شوری زهاب در فرایندهای واسنجی و صحت سنجی برخوردار بود. بر اساس شبیه سازی ها، برای عمق زهکش 1.5 متر، افزایش فاصله زهکش ها از 30 به 70 متر در دو سامانه زهکشی آزاد و کنترل‌شده، بار نمک خروجی را به ترتیب 805.3 و 741.6 کیلو گرم بر هکتار کاهش داد. برای فاصله زهکش 30 متر، با افزایش عمق زهکش ها از 0.5 به 1.8 متر، حجم زهاب خروجی در سامانه زهکشی کنترل‌شده از 2.7 به 9 سانتی متر و در سامانه زهکشی آزاد از 5.1 به 14.3 سانتی متر افزایش یافت. براساس نتایج شبیه سازی ها، برای کاهش تخلیه نمک، مناسب ترین عمق و فاصله زهکش چه در زهکشی آزاد و چه در  زهکشی کنترل شده به ترتیب  0.5  و30 متر بود. نتایج نشان داد که، سامانه زهکشی کنترل‌شده می تواند به عنوان یک ابزار مدیریتی مفید برای کاهش مسائل زیست‌محیطی از منظر میزان بار نمک و زهابدر زراعت کلزا به عنوان کشت دوم در اراضی شالیزاری  مورد استفاده قرار گیرد.