شبیه سازی و ارزیابی شاخص تکاپوی آب سد مخزنی شهید یعقوبی با استفاده از روش تحلیل پویایی سیستم

عرضه و تامین نیاز آبی با اطمینان پذیری بالا نیاز به برنامه های دقیق و کامل دارد لذا شناخت رفتار سد و شناسایی عملکرد آن از ملزومات مدیریت سیستم های منابع آب و برنامه ریزی آینده می باشد. در این پژوهش از نرم افزار vensim که بر مبنای روش پویایی سیستم عمل می کند، جهت ارزیابی عملکرد سیستم موجود، پیش بینی روند تغییرات مصارف موجود مخزن در حال حاضر و ارزیابی ورودی موردنیاز بررسی و صحت سنجی شده است و شبیه سازی برای یک دوره 14 ساله (1391-1378 ) انجام گرفته است. به منظور اعتبار سنجی نتایج مدل، عملکرد محاسبه ای و مشاهده ای حجم مخزن مقایسه شدند و مقدار شاخص های جذر میانگین مربعات خطا (rmse) ، خطای استاندارد (se) و ضریب تشخیص (r^2) به ترتیب 3/5، 3/1 و 0/83 محاسبه شد. با توجه به نتایج حاصل از شبیه سازی و پژوهش های میدانی و مشورت با متخصصین منابع آب منطقه، به ارزیابی عملکرد سد و شاخص تکاپوی آب (w.d.p) که معادل با 0/128 می باشد، پرداخته شد. دلیل عدم عملکرد مناسب سد عواملی چون مقدار ورودی به سد (میانگین سالانه 9 میلیون متر مکعب) به دلیل احداث سد خاکی در بالادست مخزن و آبگیری در بالادست توسط موتور تلمبه ها از رودخانه کال سالار می باشد و شرایط واقعی با اهداف اولیه قبل از احداث سد (حجم آب قابل تنظیم سالانه 39 میلیون مترمکعب) با شرایط موجود (حجم آب قابل تنظیم سالانه 5 میلیون مترمکعب) مطابقت نداشته است. در نهایت سیاست های افزایش راندمان آبیاری (10% تا 30% به منظور کمک به آبیاری بخشی از زمین های کشاورزی دشت جنگل به میزان 2/5 تا 8 میلیون متر مکعب) و بهره برداری بهنگام از سد (در جهت استفاده از جریانات سیلابی و تغذیه آب زیرزمینی) اعمال شد و نتایج نشان داد که با توجه به آبدهی رودخانه و مقدار تقاضا در 92 ماه از 168 ماه دوره شبیه سازی شده قادر به پاسخگویی مقدار نیاز کشاورزی پایین دست (دشت رشتخوار) نمی باشد اما در 76 ماه علاوه بر اینکه قادر به پاسخگویی نیاز کشاورزی دشت رشتخوار هست قادر به کمک در تامین بخشی از نیاز کشاورزی دشت جنگل نیز می باشد همچنین با توجه به مدل تهیه شده میزان حجم و ارتفاع مخزن براساس شرایط موجود بررسی گردید که سد با حجمی معادل 38 میلیون متر مکعب (حجم سد 72 میلیون متر مکعب) هم نیز توانایی پاسخگویی شرایط موجود را دارد.