بررسی مقادیر فرسایش و تلفات خاک در سطح کشور با استفاده از ارقام اندازه‌گیری شده روش سزیم 137 و پلات‌های آزمایشی

فرسایش خاک یکی از معضلات کشور است و آگاهی از مقادیر فرسایش در شرایط مختلف، می‌تواند به شناخت بهتر وضعیت و برنامه‌ریزی در امر حفاظت خاک کمک کند. با توجه به اهمیت شناخت وضعیت فرسایش خاک، در این پژوهش، بالغ بر 840 رقم اندازه‌گیری شده به روش سزیم 137 و پلات‌های آزمایشی در 31 سایت پژوهشی در سطح کشور جمع‌آوری و به تفکیک کاربری، اقلیم و شیب مورد بررسی قرار گرفت. وجود تفاوت چند صد برابری ارقام فرسایش حاصل از سزیم 137 نسبت به تلفات خاک اندازه‌گیری شده در انتهای پلات‌ها، مانع از تلفیق این دو نوع داده‌ می شود. مقایسه ارقام فرسایش و تلفات خاک در کاربری‌های مختلف نشان داد اراضی جنگلی کمترین مقدار را دارا بوده و پس از آن، به‌ترتیب اراضی مرتعی و دیم‌زارها جای دارند. به‌دلیل اختلاف چند ده برابری تلفات خاک مراتع موجود در اراضی مارنی نسبت به مراتع دیگر، این داده‌ها با بیشترین مقدار در دسته‌ای جداگانه قرار گرفتند. میزان پوشش، شخم و حساسیت زمین به فرسایش از عوامل این اختلاف می‌باشد. مقایسه دو دسته داده‌های اندازه‌گیری شده در اقلیم‌های مختلف، به غیر از موارد استثنایی، حاکی از انطباق بیشترین مقادیر اندازه‌گیری شده به اقلیم مدیترانه‌ای می‌باشد. کمتر بودن تلفات خاک اقلیم‌های مرطوب‌تر به اثر پوشش گیاهی و اقلیم‌های خشک‌تر به کمبود بارش مربوط است. همچنین، به‌غیر از موارد استثنایی، بیشترین مقادیر فرسایش و تلفات خاک در شیب‌های 12-5/1 درصد اندازه‌گیری شده و با افزایش شیب، فرسایش کاهش می‌یابد. کاهش نرخ فرسایش در شیب‌های تندتر به احتمال زیاد ناشی از افزایش پوشش سنگریزه سطحی است.