بررسی تاثیر تشک کنترل فرسایش موقت و پوشش علفی بر مقدار رواناب و رسوب دامنه های اطراف جاده جنگلی با استفاده از شبیه سازی باران

مقدمه و هدف: حفاظت و احیاء خاک های فاقد پوشش همراه با هدایت و دور ساختن رواناب سطحی از خاک، روشی کارآمد جهت کاهش فرسایش خاک در مناطق حساس و مستعد فرسایش است. از جمله فعالیت های بازدارنده فرسایش خاک حفظ پوشش گیاهی طبیعی منطقه و سپس تثبیت خاک های لخت و فاقد پوشش به کمک روش های موقتی یا دائمی می باشند. در پژوهش حاضر با هدف تثبیت موقت خاک از پوشش های حفاظتی نظیر پارچه کنفی، کاه و کلش، خرده چوب، پوشش علفی فستوکا و سوپر جاذب نانو زئولیت به منظور کاهش میزان رواناب و رسوب استفاده شد. مواد و روش‌ها: به منظور بررسی میزان رواناب و رسوب در دامنه های اطراف جاده جنگلی واقع در جنگل آموزشی پژوهشی دارابکلا، ابتدا کرت هایی با ابعاد 50*70 سانتی متر و عمق 10 سانتی متر که با استفاده از ورق گالوانیزه ساخته شدند، در مناطقی با شیب یکسان دامنه (شیب 3 درصدی) قرار گرفتند. سپس تشک های کنترل فرسایش، ساخته شده از پارچه کنفی پرشده با تیمارهایی از قبیل: خرده چوب، کاه و کلش و سوپرجاذب نانوزئولیت تهیه و جهت قرارگیری در کرت ها آماده شدند. تیمارهای دیگر نیز که شامل: پارچه کنفی، گونه علفی فستوکا و گونه علفی فستوکا به همراه پارچه کنفی نیز درون کرت ها قرار داده شد. سپس شبیه سازی باران به مدت 30 دقیقه با شدت 50 میلی متر بر ساعت در آذرماه سال 1401 شبیه سازی شد. میزان رواناب خروجی کرت ها پس از هر رخداد بارش در فواصل زمانی 5 دقیقه ای با استفاده از استوانه مدرجی که در پایین کرت ها قرار داده شده بود، اندازه گیری و ثبت شد. میزان رسوب نیز بعد از ته نشینی رواناب و عبور از کاغذ صافی، به مدت 24 ساعت در آون، تحت دمای 105 درجه سانتی گراد، خشک و توزین شد. غلظت رسوب نیز از تقسیم میزان رسوب بر حجم رواناب، بر حسب گرم بر لیتر، محاسبه شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آنالیز واریانس یک طرفه برای 7 تیمار انجام شد. برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. همچنین از آنالیز همبستگی پیرسون به منظور بررسی رابطه بین رواناب و غلظت رسوب در تیمارهای مختلف استفاده شد.یافته‌ها: نتایج تجزیه و تحلیل های آماری نشان داد که بیش ترین مقدار رواناب مربوط به تیمار شاهد،  0/77 میلی متر بر ساعت و کم ترین مقدار مربوط به تیمار کاه و کلش و گونه علفی فستوکا که به ترتیب 0/24 و 0/27 میلی متر بر ساعت بود. به طور کلی تیمار کاه و کلش میزان رواناب را 69%  و تیمار گونه علفی فستوکا 64% کاهش دادند. نتایج مربوط به غلظت رسوب نیز نشان دهنده ی کاهش 63 درصدی و 52 درصدی میزان رسوب نمونه ها نسبت به تیمار شاهد بود که به ترتیب مربوط به تیمار پوشش کنفی و پوشش کنفی به همراه گونه فستوکا بود. نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از تشک کنترل فرسایش با ترکیب های مواد مختلف مانند کاه و کلش، نانوزئولیت و خرده چوب به همراه پوشش علفی گونه فستوکا می تواند حجم رواناب را کاهش دهد و سبب تقلیل فرسایش و هدر رفت خاک به خصوص در ترانشه های جاده جنگلی که دارای خاک های بدون پوشش گیاهی هستند شود. همچنین پوشش علفی مانند فستوکا با به تاخیر انداختن ظهور رواناب، باعث افزایش نفوذپذیری آب در خاک شده و از هدررفت خاک جلوگیری می کند. بنابراین بکارگیری این تشک ها می تواند سبب کاهش فرسایش خاک در اطراف جاده های جنگلی شود. 

effects of temporary erosion control blanket and grass cover on the rates of runoff and sediment in the cut and fill slopes of forest roads using a rainfall simulation test

background: soil erosion is one of the global problems that threatens water and soil resources. protecting and recovering bare and uncovered soils, as well as diverting surface runoff from the soil, are an efficient method for reducing soil erosion in sensitive and erosion-prone areas. among the activities to prevent soil erosion are to maintain the natural vegetation of the area and stabilize bare and uncovered soils with the help of temporary or permanent methods. the use of erosion control blankets is a soil bio-engineering method that can effectively reduce runoff and sediment and increase slope stability. therefore, the current research aimed to temporarily stabilize soil using protective covering treatments, such as jute, straw, wood chips, festuca grass cover, and nano zeolite super absorbent, to reduce the amount of runoff and sediment.methods: the study area is the darabkola forest (the educational-research forest of sari university of agricultural sciences and natural resources), with an area of  about 2612 hectares located in the southeast of sari city between 52° 14′ e and 36° 28′ n. to measure the amount of runoff and sediment in the darabkola forest, plots with dimensions of 70 x 50 cm and a depth of 10 cm were created using galvanized sheets. then, plots were placed on the ground with a slope of 3%. erosion control blanket treatments made of jute filled with wood chips, straw, and nanozeolite superabsorbents were prepared and located in the plots, as well as jute cover, jute cover with festuca grass, and festuca grass. rain simulation tests were conducted for each sample (30 minutes with an intensity of 50 mm.h-1) and the amount of runoff from the plots was measured at 5-minute intervals using a graduated cylinder placed at the bottom of the plots. sediment concentration was measured by weighing the samples after settling the runoff and passing it through filter paper. sediment concentration was calculated by dividing the amount of sediment by the volume of runoff. data were analyzed using one-way anova for seven treatments. duncan’s test was used to compare the means. pearson’s correlation analysis was also used to investigate the relationship between runoff and sediment concentration in runoff.results: the results of statistical analysis showed that the highest amount of runoff (0.77 mm.h-1) belonged to the control treatment, and the lowest amount was recorded in the treatment of straw and the festuca herbaceous species (0.24 and 0.27 mm.h-1, respectively).