مفهوم‌سازی و ارزیابی سلامت آبخیز آسیاب‌ رود شهرستان چالوس

مقدمه و هدف: پژوهش حاضر باهدف مفهوم‌سازی و ارزیابی وضعیت سلامت آبخیز آسیاب‏ رود واقع در شهرستان چالوس، استان مازندران انجام شد. مواد و روش‌ها: ابتدا اطلاعات‌پایه منطقه‌ای شامل داده‌های اقلیمی، هیدرولوژی، فرسایش و رسوب، اقتصادی و اجتماعی از گزارش‌های پیشین جمع‌آوری و تحلیل شد. هم‌چنین چندین بازدید صحرایی در راستای ارزیابی عمومی از وضعیت بوم‌شناختی، اقتصادی و اجتماعی منطقه و تکمیل اطلاعات از حوزه آبخیز موردمطالعه به عمل آمد. سپس مفهوم‌سازی چارچوب عملکردی سلامت آبخیز بر اساس رویکرد مفهومی فشار، حالت، پاسخ در مقیاس زیرآبخیزهای مطالعاتی صورت گرفت. در این راستا، ابتدا شاخص فشار، از طریق تحلیل نیروهای محرکه فعالیت‌های انسانی و تغییرات آب‌وهوایی بر آبخیز موردمطالعه بررسی شد. سپس وضعیت موجود محیط طبیعی و عملکرد آبخیز به فشارهای وارده در قالب شاخص وضعیت مورد تحلیل قرار گرفت. هم‌چنین شاخص‌ پاسخ آبخیز آسیاب‌رود برای بیان درجه‌ای از پاسخ جامعه و یا برآیندهای مختلف آبخیز به تغییرات تحمیل‌شده به سامانه آبخیز محاسبه شد.یافته‌ها: نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که شاخص سلامت کل آبخیز آسیاب‌رود با مشارکت نسبی شاخص‌های فشار، حالت و پاسخ به‎ترتیب 18، 39 و 43 درصد برابر 0/50 و طبعاً وضعیت متوسط بود و حدود 83 درصد آبخیز در طبقه متوسط سلامت قرار گرفت.نتیجه‌گیری: به‌رغم قرارگیری وضعیت سلامت آبخیز آسیاب‌رود در شرایط متوسط، در صورت عدم اتخاذ سیاست‌های مناسب مدیریتی، امکان افت وضعیت سلامت آبخیز مزبور و طبیعتاً رخداد پاسخ‌های نامطلوب دور از انتظار نیست. 

conceptualization and evaluation of asiabrood watershed health, chalus township, iran

introduction and objective: the present study was conducted to conceptualize and evaluate the health of the asiabrood watershed in chalus township, mazandaran province, iran. material and methods: the existing regional data, including climatic, hydrologic, erosion, sedimentation, and economic and social data, were collected and analyzed. in addition, several field visits were also made to make a general assessment of the ecological, economic, and social situation of the region and to complete the information on the study watershed. then, the watershed health was assessed using the conceptual model of pressure, state, and response at the sub-watershed scale. accordingly, the pressure index was first investigated by analyzing the driving forces of human activities and climate change over the study watershed. then, the current state of the natural environment and the watershed performance to the pressures was analyzed as the status index. further, the response index of the asiabrood watershed was calculated as a criterion for expressing the degree of community response or different outcomes of the watershed to the changes and concerns imposed on the watershed system. results: the results showed that the total health index of the asiabrood watershed with respective and relative contributions of pressure, state, and response indices of 18, 39, and 43% and an overall health index of 0.50 has a moderate health condition.conclusion: although the health status of the asiabrood watershed is in moderate condition, the health status of the study watershed may decline, and, of course, adverse responses are possible if appropriate management policies are not adopted.