ارزیابی آسیب پذیری حوزه آبخیز تجن از نظر سیلاب با استفاده از روش bwm

مقدمه و هدف: سیلاب یکی از مهمترین بلای طبیعی بوده که بیشترین خسارت را به بخش‌های زیرساختی وارد می‌کند و تا حد زیادی بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی افراد تاثیر می‌گذارد. از وقوع این پدیده نمی توان جلوگیری کرد ولی با انجام اقداماتی می توان اثرات ناشی از آن را تا حدّ زیادی کاهش داد. یکی از روش های مدیریتی برای کاهش خسارت ناشی از سیلاب، شناسایی مناطق آسیب پذیر می باشد. هدف از این پژوهش تعیین مناطق آسیب‌پذیر حوزه آبخیز تجن با استفاده از یک رویکرد جدید می‌باشد.مواد و روش ها: از این رو، در این پژوهش با هدف شناسایی مناطق آسیب پذیر از سیلاب در چهار بعد اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی، ساختاری-فیزیکی و سیاست‌گذاری-نهادی از روش بهترین بدترین (bwm) که مبتنی بر برنامه ریزی خطی است، برای وزن دهی شاخص ها استفاده شد.به منظور رتبه دهی معیارها، آزمون فریدمن بکار گرفته شد. جامعه آماری تحقیق، روستاهای در معرض خطر سیل در حوزه آبخیز تجن در استان مازندران می باشند. برای این کار 208 پرسشنامه به صورت تصادفی توسط ساکنین 40 روستا تکمیل گردید. برای انجام تحقیق حاضر به منظور تجزیه تحلیل پرسشنامه ها و اجرای روش bwm به ترتیب از نرم افزار spss16 و مدل بهینه سازی lingo18 استفاده شده است.یافته ها: نتایج آزمون آماری فریدمن نشان داد که از نظر پاسخگویان تفاوت معناداری (sig = 0.00) بین معیارهای مورد بررسی در این پژوهش وجود دارد و معیار اقتصادی با رتبه 2/85 دارای بالاترین اهمیت نسبت به سه معیار دیگر می باشد. همچنین نتایج وزن دهی شاخص ها با استفاده از روش bwm که مبتنی بر ارجحیت بهترین و بدترین می باشند نیز نشان داد که در بعد اقتصادی شاخص وابستگی به درآمد کشاورزی (0/284)، در بعد ساختاری-فیزیکی شاخص وجود راه های ارتباطی (جاده و پل) مناسب (0/243)، در بعد سیاست گذاری نیز شاخص تخریب منابع طبیعی (0/379) و در بعد اجتماعی-فرهنگی شاخص دسترسی به مراکز بهداشتی و درمانی (0/391) دارای بالاترین وزن بوده و از لحاظ پاسخگویان تاثیر زیادی در آسیب پذیری ساکنین به سیلاب دارد. همچنین، در این پژوهش مقدار شاخص ناسازگاری نیز کمتر از 0/1 بوده است که نشان دهنده دقت خوب مدل bwm در وزن دهی شاخص های آسیب پذیری می باشد. نتیجه‌گیری: به منظور کاهش هزینه‌ها و نیز کاهش پیچیدگی ناشی از تعداد زیاد معیار و زیرمعیار موثر بر آسیب‌پذیری یک منطقه به سیلاب استفاده از روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره جدید مبتنی بر برنامه‌ریزی خطی تاکید می‌شود. 

vulnerability assessment of tajan watershed in terms of flood using bwm method

introduction and objective: floods are one of the most important natural disasters that cause the most damage to infrastructure sectors and greatly affect people’s economic and social activities. the occurrence of this phenomenon cannot be prevented, but by taking measures, its effects can be reduced to a great extent. one of the management methods to reduce damage caused by floods is to identify vulnerable areas. the purpose of this research is to determine the vulnerable areas of tajen watershed using a new approach. materials and methods: therefore, in this study, with the aim of identifying flood vulnerable areas in four economic, socio-cultural, structural-physical and policy-institutional dimensions, the best of the worst method (bwm) which is based on linear planning, for index weighting was used. in order to rank the criteria, friedman test was used. the statistical population of the study is the villages at risk of flooding in tajan watershed in mazandaran province. to do this, 208 questionnaires were randomly completed by residents of 40 villages. in this study, in order to analyze the questionnaires and implement the bwm method, spss16 software and lingo18 optimization model were used, respectively. results: the results of friedman statistical test showed that there was a significant difference (sig = 0.00) between the criteria studied in this study. the economic criterion with a rank of 2.85 has the highest importance compared to the other three criteria. also, the results of weighting the indicators using the bwm method, which are based on the preference of the best and the worst, also showed that in the economic dimension of the agricultural income dependence index (0.284), in the structural-physical dimension of the index, there are appropriate communication channels (road and bright) (0.243), in the policy dimension, the index of destruction of natural resources (0.379) and in the socio-cultural dimension, the index of access to health centers (0.391) have the highest weight and have a great impact on vulnerability in terms of respondents. residents are flooded. also, in this study, the value of incompatibility index was less than 0.1, which indicates the good accuracy of the bwm model in weighting vulnerability indices.conclusion: in order to reduce costs and reduce the complexity caused by the large number of criteria and sub-criteria affecting the vulnerability of an area to floods, the use of new multi-criteria decision-making methods based on linear programming is emphasized.