تعیین توزیع فصلی‌ وقوع بارش ماهانه در برخی از ایستگاه‌های باران‌سنجی استان اردبیل با استفاده از روش آمار دورانی

مقدمه و هدف: ارزیابی توزیع زمانی بارش در ماه‌های مختلف سال می‌تواند در تعیین رژیم بارش و یا خشکسالی مورد استفاده قرار گیرد. شاخص فصلی‌بودن به توزیع بارش در ماه‌های مختلف سال می‌پردازد و آمار دورانی برای ارزیابی داده‌هایی با الگوی وقوع متفاوت در یک بازه زمانی به‌کار می‌رود. در روش آمار دورانی، زمان وقوع رویداد بر اساس زاویه در مقیاس بازه رویداد مورد مطالعه تعیین می‌شود.مواد و روش‌ها: هدف پژوهش حاضر، محاسبه شاخص فصلی‌بودن بارش، با استفاده از روش آمار دورانی در 28 ایستگاه باران‌سنجی وزارت نیرو استان اردبیل در طول دوره آماری 30 ساله است. بر اساس روش آمار دورانی شاخص فصلی‌بودن مقادیر بارش ماهانه، انحراف استاندارد و انحراف استاندارد در ماه محاسبه شد.یافته‌ها: با توجه به نتایج به‌دست آمده مقدار شاخص ‌فصلی‌بودن در 8 ایستگاه باران‌سنجی پل‌الماس، کوزه‌تپراقی، نیر، لای، سرعین، سیاه‌پوش، نئور و یامچی بیش‌تر از یک است، به‌عبارتی وقوع بارش در این ایستگاه‌ها کاملاٌ فصلی است. هم‌چنین نتایج نشان داد که ارتباطی میان مقادیر متوسط بارش سالانه و شاخص فصلی‌بودن وجود ندارد. بر اساس مقادیر شاخص فصلی‌بودن می‌توان دوره‌های مرطوب و نیز توزیع زمانی وقوع بارش در ماه‌های مختلف سال را تعیین نمود، هم‌چنین شاخص فصلی‌بودن در تعیین تداوم خشکسالی‌ها کاربرد دارد.نتیجه‌گیری: در محاسبه شاخص فصلی‌بودن با استفاده از آمار دورانی، توزیع ماهانه و فصلی مقادیر بارش را در طول سال بیان می‌کند. علاوه بر این، محاسبه عددی شاخص مذکور در یک دوره طولانی‌مدت می‌تواند درک جامع‌تری از توزیع بارش ارائه دهد. تعیین توزیع زمانی مقادیر بارش در ماه‌ها و فصول مختلف سال امکان پیش‌بینی تغییر در بیلان آب، تعیین الگوی کشت و یا در مقیاس زمانی کوچک‌تر پیش‌بینی سیلاب و خشکسالی را فراهم نماید.

determining the of seasonal distribution of monthly rainfall occurrence in some rain gauge stations of ardabil province using circular statistics

introduction and objective: intensification of natural disasters make it important to know the time variations of rainfall for wet and dry spell management and adaptation strategies. measuring and predicting of precipitation anomalies using statistical methods is an important tool for climate studies. seasonal changes determine the distribution of precipitation occurrence over a year period.material and methods: the purpose of the present study was to investigate the seasonality variations of monthly rainfall data using circular statistics method at 28 rain gauge stations in a 30-years period. according to the results, the seasonality index of monthly rainfall, standard deviations and standard deviations were calculated in the monthly time scale. in the circular statistics method, the time of occurrence of the event is determined based on the angle on the scale of the studied event interval. results: according to the results, the value of the seasonality index (r) in the 8 rain gauge stations are greater than unity, which includes pol almas, kousetopragi, nir, lay, sarein, siyahpoosh, neur and yamchi, meaning that the occurrence of precipitation in these stations occur completely with seasonal natureaccording to the results, there is no correlation between the mean amount of rainfall and the values of the seasonality index (r). the highest seasonal index (r) is calculated for the lay station with a value of 1.53 and the minimum value of the seasonality index (r) is assigned to the time series of totoonsin station with zero si value. at most of the studied stations, it is observed that the value of the si value (r) is close to 1 which indicate the seasonal nature of the precipitation occurrence. conclusion: based on the values of the seasonality index, wet periods and the time distribution of rainfall in different months of the year can be determined. also, the seasonality index can be used to determine the duration of droughts. the numerical calculation of the index over a long period of time can provide a more comprehensive understanding of precipitation distribution. most of the rain gauges with seasonal rainfall pattern located in the east and west part of the ardebil province. in conclusion, determining the distribution of precipitation in the study area showed that the precipitation occurrence in the ardabil province occurs seasonal with distribution of precipitation in two to three months of the year.