بررسی اثر جداسازی آب شرب و بهداشتی بر کیفیت آب آشامیدنی و تهیه‌ی نقشه کیفیت منابع آب زیرزمینی (مطالعه موردی: حوزه ی آبخیز بجستان)

مقدمه و هدف: تامین آب آشامیدنی برای ساکنین مناطق خشک، همواره با چالش های متعددی رو بروست. منبع اصلی تامین آب شیرین در این مناطق، آب های زیرزمینی است اما در سال های اخیر افزایش برداشت ها و افت سفره، منجر به افزایش شوری این منابع آبی شده است. حوزه آبخیز دشت بجستان نیز از این موضوع مستثنی نیست و منبع اصلی تامین آب شرب و بهداشتی آن، منابع آب زیرزمینی حواشی پلایاست که کیفیتی بسیار پایین دارد. کاهش کیفیت منابع آب زیرزمینی، منجر به ایجاد طرح جداسازی آب شرب و بهداشت با ایجاد جایگاه های برداشت دولتی آب شرب از سال 1393 شده است. این تحقیق با هدف بررسی میزان محقق شدن تامین آب آشامیدنی با کیفیت از زمان اجرای این طرح،  با کمک مقایسه ی نمونه های آب برداشتی از شبکه و چاه های شرب، با استانداردهای ملی و بین  المللی، و تهیه نقشه کیفیت منابع آب زیرزمینی است.مواد و روش ها: در این پژوهش، ابتدا نمونه های آب برداشت شده از چاه های شرب و نمونه های شبکه ی توزیع در بازه ی زمانی یکسان (1398-1393)، جمع آوری و با استانداردهای ملی و بین المللی، مقایسه شد. این استانداردها شامل استاندارد سازمان تحقیقات صنعتی ایران (1053)، who، آژانس حفاظت محیط زیست ایالات متحده آمریکا (epa)، اتحادیه اروپا ( (euو دیاگرام شولر بود. سپس پهنه بندی پارامترهای کیفی منابع آب زیرزمینی دشت با کمک دو استاندارد شولر و  1053 (دو استاندارد رایج کیفی آب شرب در ایران) با انتخاب بهترین روش درون یابی در زمین آمار و برمبنای کمترین مقدار rmse، انجام شد. یافته ها: نتایج نشان داد که تمامی پارامترهای کیفی آب در شبکه توزیع، در حد استاندارد و وضعیت مطلوب بودند، مقادیر تمامی پارامترهای کیفی آب در نمونه های بدست آمده، برابر و یا حتی از مقدار استاندارد شاخص ها پایین تر بودند، بنابراین وضعیت مطلوبی از نظر پارامترهای کیفی آب شرب در شبکه توزیع آب بدست آمد. در حالیکه پارامترهای کیفی آب در چاه های تامین آب آشامیدنی، دارای کیفیتی نامطلوب با توجه به مقادیر استانداردهای مورد استفاده در تحقیق بودند؛ بطوریکه مقادیر ec، th، tds، na، cl در نمونه های آب  بدست آمده از چاه های حاشیه پلایا 4 تا 6 برابر  و در سایر چاه های سطح دشت نیز 1/5 تا 2 برابر مقادیر موجود در شاخص های استاندارد بود. نتایج حاصل از پهنه بندی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت نیز نشان داد که روشco-kriging دارای کمترین میزان خطای پهنه بندی در پارامترهای اصلی تعیین کیفیت آب از جمله ec، tds و th می باشد که این امر نشان از همبستگی بالای پارامترهای کیفی آب زیرزمینی دشت با یکدیگر داشت.نتیجه گیری: نتایج حاصل از مقایسه ی نمونه ها در دو بخش چاه ها و شبکه توزیع آب شرب نشان داد که طرح کنونی مطلوبیت کافی از نظر تامین آب آشامیدنی با کیفیت را داراست. همچنین با استناد به نقشه ی کیفیت منابع آب زیرزمینی دشت، محدوده ی پلایا دارای کمترین کیفیت منابع آبی و چاه های واقع در محدوده ی دشتی دارای کیفیت مطلوب تری می باشند. 

investigating the effect of drinking and sanitary water separation on the quality of drinking water and preparing a groundwater quality map (case study: bajestan watershed)

introduction and objective: in order to supply the drinking water for inhabitants of arid areas always have several challenges. the main source of fresh water supply in these areas is groundwater, but in recent years, increasing harvests and declining aquifers have increased salinity. bajestan watershed is no exception of this issue and the main source of drinking water and sanitation is groundwater sources from the playa, which is of very low-quality water. by decreasing the quality of groundwater resources has created the project to separate drinking water and sanitation by creating “the government drinking water stations”, since 2014. the purpose of this study is to investigate the rate of realization of this project implementation in order to quality drinking water supply. for this purpose, some of water samples was taken from the network and drinking wells, then the samples were compared with national and international standards and prepared the groundwater resources quality map. material and methods: in this study, at the first stage, the water samples taken from drinking wells and distribution network in the same period (2014-2019) were collected and compared with national and international standards. these standards included the standard of the industrial research organization of iran (1053 report), who, the united states environmental protection agency (epa), the european union (eu) and schuler diagram. then, prepared the maps based on 1053 and schuler diagram (the most common drinking water quality standards in iran) which were selected by choosing the best interpolation method in the field of geostatistical by choosing the lowest value of rmse.results: the results of this research showed that all of the quality parameters of distribution network’s water samples were within the standard condition, the values ​​of all the quality parameters were equal or even lower than the standard value of the indicators, so the conditions are optimal. while the water quality parameters in drinking water supply wells were of unfavorable quality according to the values ​​of the standards used in the research; these are ec, th, tds, na, cl ​​in the water samples obtained from the wells on the playa were 4 to 6 times and in other wells on the plain were 1.5 to 2 times the values ​​found in the standard indices. the results of the interpolation of the quality parameters of the plain’s groundwater showed that the co-kriging method has the lowest error in the main parameters of water quality determination, including ec, tds and th, which shows the high correlation of the parameters, there was a high correlation of groundwater in the plain with each other.conclusion: comparison of the samples in the two parts of the wells and the drinking water distribution network showed that the current plan has sufficient usefulness to providing the quality the drinking water. also, based on the map of the quality of the groundwater resources of the plain, the playa has the lowest quality of water resources and the wells located in the plain area have better quality.