بررسی خطرپذیری سیل در حوضه‌های فاقد آمار با استفاده از ویژگی های ژئومرفیک (مطالعه موردی: وازرود)

مقدمه و هدف: در حوضه های فاقد آمار هیدرومتری نمی توان رفتار هیدرولوژیک را نسبتاً دقیق به دست آورد؛ اما با پرداختن به ویژگی های ژئومرفیک می توان بر این مشکل فائق آمده تا در آینده به کاهش خسارات ناشی از سیل پرداخت. در این تحقیق به‌منظور تعیین خطر سیلاب مناطق سیل گیر از دو عامل ژئومرفیک شامل شاخص رطوبت توپوگرافی و شاخص قدرت رودخانه استفاده شد. مواد و روش ها: با توجه به نبود داده های کافی در ارتباط با دبی رودخانه حوزه آبخیز وازرود اقدام به تعیین مشخصه های خطر سیل تاریخی در این منطقه شد. در مرحله نخست از روش scs به منظور شبیه سازی دبی اوج استفاده شد. پس از تعیین مشخصه های کمی خطر سیل (دبی اوج) در مرحله بعد اقدام به پیش بینی خطر کیفی سیل شد. به‌منظور تعیین خطر کیفی سیل از تلفیق دو عامل قدرت رودخانه و سطح اراضی سیل گیر استفاده شد. اراضی سیل گیر با دوره بازگشت‌های مختلف با روش آستانه شاخص رطوبت توپوگرافی مشخص شد. یافته ها: نتایج اجرای این روش نشان داد که با افزایش دوره بازگشت سیل، اراضی سیل گیر افزایش می‌یابد و میزان شاخص رطوبت توپوگرافی با افزایش دوره بازگشت سیل کاهش می‌باید. نتایج نقشه‌های خطر سیلاب با دوره بازگشت های مختلف نشان داد که هرچه دوره بازگشت سیل بزرگ‌تر می شود مناطق تحت تاثیر خطر سیل در طبقات خطر به‌طور کلی افزایش پیدا می نماید. اراضی که در خطر سیل با دوره بازگشت های 2، 10، 25، 50 و 100 ساله قرار خواهند گرفت به ترتیب 2/2، 3، 4/2 و 9/8% در کل حوضه می‌رسد. همچنین روستاهای واز تنگه، وازعلیا و نوجمه به ترتیب با 20/6، 16/4 و 13/1% اراضی تحت تاثیر سیل به عنوان آسیب‌پذیرترین مناطق روستایی در حوضه آبخیز وازرود تعیین شدند.نتیجه گیری: پیش بینی خطر سیل بستگی به ویژگی های حوزه آبریز و عوامل هیدرولوژیک و ژئومرفیک منطقه دارد. به طوری که در حوزه هایی که دارای آمار ناقص و کم می باشند به عنوان یکی از ابزارهای مدیریت غیرسازه‌ای سیلاب و مکمل روش‌های سازه‌ای، نقش مهمی را در کنترل سیلاب و کاهش خسارات محتمل ایفا می‌کند.

Investigation of Flood Risk in Ungauged Watersheds using Geomorphic Features (A Case Study: Vazrood Watershed)

Extended AbstractIntroduction and Objective: Due to the lack of discharge stations and rainfall in the Vazroud basin, it is not possible to have a relatively accurate hydrological behavior of the region. Therefore, by addressing the geomorphic features, this problem can be overcome to reduce the damage caused by floods in the future. In this study, in order to determine the flood risk of floodprone areas, two geomorphic factors including topographic wetness index and stream power index were used.Material and Methods: Due to the lack of sufficient data related to the discharge of Vazroud watershed, the characteristics of historical flood risk were determined in this area. In the first step, the SCS method was used to simulate the peak discharge. After determining the quantitative characteristics of flood risk (peak discharge) in the next step, the qualitative risk of flood was predicted. In order to determine the qualitative risk of floods, a combination of two factors, the strength of the river and the level of floodplains, was used as the damage that could be caused. The amount of floodprone regions with different return periods was determined by topographic moisture index threshold method.Results: The results of this method showed that with increasing the flood return period, the amount of floodprone lands increases and the amount of topographic moisture index should decrease with increasing the flood return period. The results of flood risk maps with different return periods showed that as the flood return period becomes larger, the areas affected by flood risk in the hazard classes generally increase. The results of total lands that will be at risk of floods with return periods of 2, 10, 25, 50 and 100 years will reach 2.2, 3, 4.2 and 9.8% in the whole basin, respectively. Also, Vaz Tangeh, Nojmeh and Vaz olia villages with 20.6, 16.4 and 13.1% of floodaffected lands were determined as the most vulnerable rural areas in Vazrood watershed, respectively.Conclusion: Flood risk prediction depends on the characteristics of the catchment and the hydrological and geomorphic factors of the region. So that in areas that have incomplete and low statistics as one of the nonstructural flood management tools and complementary to structural methods, it plays an important role in flood control and reduction of potential damages.