تعیین مهم ترین عوامل موثر خاکی در تولید رواناب کاربری های مختلف سازند گچساران

مقدمه و هدف: اکوسیستم های طبیعی دارای نظم و تعادل خاص خود می باشند مگر اینکه تحت تاثیر یک نیروی خارجی دچار بی نظمی گردند، که متاسفانه انسان با بهره برداری بی رویه و غیر اصولی از برخی عناصر آن باعث بهم ریختگی در بسیاری از حوزه های آبخیز شده است. یکی از عمده ترین پیامدهای این نوع بهره برداری تشدید تولید رواناب می باشد که باعث افزایش فراوانی و بزرگی سیل و فرسایش و فقر خاک می شود. سازند گچساران یکی از سازندهای مهم فرسایش پذیر در ایران می باشد. این سازند حدود 1600 متر بستر داشته و از نظر سنگ شناسی مشتمل بر نمک، انیدریت، مارن های رنگارنگ آهک و مقداری شیل می‌باشد. بنابراین تحقیقات علمی درباره میزان رواناب و فرسایش سازند گچساران ضروری است که از اهداف اصلی پژوهش حاضر می باشد.مواد و روش ها: در این تحقیق به منظور تعیین مهم ترین عوامل موثر در تولید رواناب کاربری های مختلف نهشته های سازند گچساران، بخشی از حوزه آبخیز کوه گچ شهرستان ایذه با مساحت 1202 هکتار انتخاب گردید. این تحقیق به منظور تعیین رابطه بین رواناب تولیدی بوسیله باران ساز با برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مانند درصد شن، ماسه، رس، سیلت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، رطوبت، کربنات کلسیم و ماده آلی در کاربری های مختلف سازند گچساران انجام گرفت. سپس نمونه برداری رواناب در شش نقطه و با سه تکرار در سازند گچساران و در شدت های مختلف بارش 0/75، 1 و 1/25 میلی متر در دقیقه در سه کاربری مرتع، منطقه مسکونی و اراضی کشاورزی به کمک دستگاه باران ساز انجام شد. به منظور بررسی عوامل موثر در تولید رواناب، نمونه برداری از خاک در لایه 200 سانتی متری نیز به همان تعداد برداشت رواناب صورت گرفت. به منظور انجام تحلیل های آماری از نرم افزار spss و excelاستفاده گردید. یافته ها: مهم ترین عوامل موثر در تولید رواناب به کمک رگرسیون چند متغیره شناسایی شدند. نتایج نشان داد که تولید رواناب در کاربری های مختلف سازند گچساران در شدت های مختلف، دارای اختلاف معنی داری با هم هستند. دراین تحقیق به خوبی نشان داده شد شناخت پارامترهای خاکی در افزایش و کاهش رواناب در سازند گچساران بسیار حائز اهمیت می باشند.نتیجه گیری: مدل های رگرسیونی به دست آمده نشان دادند که در افزایش و کاهش رواناب کاربری های مختلف از بین عامل های اندازه گیری شده در سازند گچساران شاخص های مقادیر آهک و رس خاک بیشترین نقش را داشته اند.

Determination of the Most Important Soil Factors in Runoff Production in Different Land uses in Gachsaran Formation

Extended AbstractIntroduction and Objective: Natural ecosystems have their own order and balance unless they are disordered under the influence of a foreign force, which unfortunately, human have caused disordering in many watersheds by unconsumed exploitation of some of its elements. One of the most main of its results is run off production that resulted to increasing flood production and erosion and soil poverty. Gachsaran Formation is one of the most important erodible formations in Iran. This formation has about 1600 meters of thickness and in terms of petrology includes salt, anhydrite, colorful lime marls and some shale. Therefore, scientific research on runoff and erosion of Gachsaran Formation is essential, which is one of the main objectives of this study.Material and Methods: In this research for determination of the most important factors in runoff production of various land uses in Gachsaran formation studied a part of the gypsum mountain watershed in Izeh Township. It has 1202 hectares area. This investigation in order to determination of the relationship between produced runoff by rain simulator with some soil physicochemical characteristics like percent of very tiny sand, sand, clay, silt, pH, Ec, soil moisture, Calcium Carbonate and organic materials in different land uses of Gachsaran formation done. Then run off samples in 6 points and with three replicates in Gachsaran formation in the precipitation intensities of 0/75, 1 and 1/25 millimeter in minute in range, residential and agricultural land uses using rain simulator done. In order to investigate efficacious factors in runoff production, sampling was done in 020 centimeters of soil layers and also the same number of runoff. In order to do statistical analysis used EXCEL and SPSS software.Results: The most important soil factors in runoff production were identified by multi regression. The results showed that runoff production in different land uses at different intensities had significant differences. In this study, it was shown that the recognition of the soil parameters is very important in increasing and decreasing runoff in Gachsaran formation.Conclusion: Regression models showed that clay and calcium carbonate had the highest role in increasing and decreasing runoff of different land uses among the measured factors in Gachsaran Formation.