بهینه سازی کاربری اراضی با استفاده از رویکرد ارزیابی چندمعیاره و تحلیل اقتصادی اراضی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز چهل‌چای استان گلستان)

بهینه‌سازی کاربری اراضی به‌منظور استفاده مطلوب از اراضی برای فعالیت‌های مختلف، همواره از بحث‌های اساسی در برنامه ریزی مدیران منابع طبیعی بوده است. برای جلوگیری از اثرات سوء ناشی از بهره‌برداری غیراصولی از اراضی باید برنامه های مدیریتی طراحی گردد که منجر به عملکرد بهتر کاربری اراضی گردد. در این تحقیق باهدف جلوگیری از ادامه روند بهره برداری غیراصولی از اراضی، به طوری که رفاه اجتماعی و اقتصادی مردم ساکن در آن به خطر نیافتد اقدام به بهینه‌سازی کاربری اراضی در آبخیز چهل چای با وسعت 25680 هکتار در استان گلستان شده است. بدین منظور به ایجاد نقشه کاربری بهینه با استفاده از روش ارزیابی چندمعیاره و همچنین ارزیابی اقتصادی اراضی با توجه به نسبت سود به هزینه هریک از کاربری های پیشنهادی پرداخته شد. کاربری ها و اقدامات حفاظتی پیشنهادی در آبخیز چهل چای شامل تراس بندی، احداث باغ، آگروفارستری، علوفه کاری، جنگل کاری و احیای جوامع گیاهی کنار رودخانه است. جهت تعیین توان سرزمین برای کاربری‌ها، لایه‌ها و نقشه‌های اطلاعاتی وارد نرم‌افزار terrset شد و تناسب اراضی برای هریک از کاربری‌های پیشنهادی تعیین گردید. بر این اساس هر یک از فاکتورها بین صفر و یک استاندارد شدند و نقشه فازی هریک از کاربری‌ها در محیط ترست تهیه شد. در نهایت با توجه به فاکتورها و محدودیت های تعریف‌شده نقشه تناسب هریک از کاربری‌های پیشنهادی با روش ارزیابی چندمعیاره (mce) تهیه شد. در نقشه نهایی اختصاص کاربری‌ها بر اساس اهداف چندگانه (mola)با افزایش ارزش ها از صفر تا یک، تناسب افزایش می یابد. همچنین از طرفی با در نظرگرفتن هزینه احداث و نگهداری و درآمد هریک از کاربری‌های پیشنهادی طی افق برنامه‌ریزی 30 ساله، نسبت سود به هزینه هر کاربری به دست آمد که نتایج ارزیابی اقتصادی تمامی کاربری‌های پیشنهادی مقرون‌به‌صرفه شد. در نهایت با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی چندمعیاره و ارزیابی کارآیی اقتصادی برای فعالیت های پیشنهادی سطح کل تناسب آن‌ها نسبت به حوضه به دست آمد.

Land Use Optimization using Multi-Criteria Assessment and Economic Analysis (A Case Study: Chehelchay Watershed, Golestan Province)

Land use optimization for proper utilization of land resources has always been one of the main issues in natural resource planning. To avoid the adverse effects of improper land use, management programs should be designed that incorporate land use optimization. In this research, land use optimization has been performed for the Chehelchay watershed, with an area of 25680 hectares in Golestan province, in order to prevent improper land utilization which threatens economic and social sustainability of the watershed. For this purpose, an optimal land use map was created using multicriteria evaluation method together with economic evaluation of land uses based on the benefittocost ratio. Proposed land uses and protection actions for the Chehelchay watershed include terracing, orchards, agroforestry, forage cultivation, afforestation and riparian forest buffers. To assess land suitability for different uses, several data layers were input and analyzed in Terrset software. Each of the factors (i.e. data layers) was standardized between zero and one. Then, the layers were combined using MultiCriteria Evaluation (MCE) method to generate fuzzy suitability map for each land use. In the final map, suitability values range between zero (not suitable) and one (perfectly suitable). Also, considering the costs of establishment, maintenance and income of each of the proposed land uses during a 30year planning horizon, benefittocost ratio was calculated for each land use. The results of the economic evaluations indicated that all of the proposed land uses are profitable. Finally, based on the results of multicriteria evaluation and economic evaluations, the optimized areas for each proposed land use were determined across the watershed.