اثر پوشش سنگ و سنگ‎ریزه سطحی خاک بر متغیرهای رواناب در کرت‌های صحرایی تحت شبیه‌سازی باران

سنگ و سنگ‌ریزه سطحی خاک به عنوان عاملی مهم در رواناب و فرسایش قلمداد می شود. با وجود این، پژوهش‌های محدودی در خصوص بررسی کمّی اثر سنگ و سنگ‌ریزه سطحی خاک بر مولفه‌های رواناب به‌عنوان یکی از اجزای جدایی‌ناپذیر فرآیند فرسایش و به ویژه در شرایط طبیعی خاک انجام شده است. لذا پژوهش حاضر درصدد بررسی اثر درصد پوشش سنگ و سنگ‌ریزه سطحی بر مولفه‌های رواناب در کرت طبیعی و تحت شبیه‌سازی باران در خاک با بافت رسیلومی و عمق عموماً کم‌تر از یک متر و با شیب طبیعی 20 درصد بوده است. مقادیر مولفه‌های رواناب شامل زمان شروع، حجم، ضریب و زمان خاتمه رواناب در کرت‌های صحرایی 1 ×1 متر مربع با 6 سطح پوشش سنگ و سنگ‌ریزه سطحی (2 ±2، 2 ±10، 2 ±18، 2 ±26، 2 ±34 و 2 ±42 درصد پوشش سطح خاک) و هر کدام با 3 تکرار تحت بارندگی با شدت ثابت 40 میلی‌متر بر ساعت اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که افزایش پوشش قطعات سنگی سطحی تا حد مشخصی (حدود 34 درصد) باعث افزایش نفوذ، تاخیر در تشکیل رواناب سطحی، کاهش حجم و ضریب رواناب و تسریع در زمان خاتمه رواناب شده‌است. روند تغییرات مولفه‌های رواناب در دامنه پوشش قطعات سنگی سطحی خاک از حدود 34 تا 42 درصد معکوس شده است.

Effects of Soil Surface Rock Fragments on Runoff Variables of Field Plots under Rainfall Simulation

Soil surface rock fragment is considered as an important factor on runoff and soil erosion. However, few studies have been focused on quantitative evaluation of the effect of soil surface rock fragments on runoff components as an integral part of soil erosion process especially in natural conditions. The present study has been conducted to evaluate the effect of soil surface rock fragments on runoff components in field plots under rainfall simulation on a clayloam soil generally less than 1 meter depth and the slope of 20%. Runoff components including runoff commencement time, volume, coefficient and end time were measured in 1 ×1 m field plots with 6 wide range of surface rock fragments (2 ±2, 10 ±2, 18 ±2, 26 ±2, 34 ±2 and 42 ±2 % of soil surface cover) with 3 replications under simulated rainfall with constant intensity of 40 mm h1. The results showed that increasing surface rock fragments up to a specific soil surface cover (about 34%) led to increase infiltration and runoff commencement time, decrease runoff volume and coefficient and runoff end time. The trend of runoff components has been reversed in the range of 34 to 42% of soil surface rock fragments.