اولویت بندی اقتصادی پروژه های آبخیزداری بر اساس میزان تاثیر بر منابع آب، خاک و گیاه

در منابع طبیعی به دلیل نامشخص بودن ارزش های غیر مصرفی منابع، کمتر به ارزیابی های اقتصادی پرداخته می شود. در مطالعه حاضر به ارزش گذاری منابع آب، خاک و گیاه در پروژه های آبخیزداری و پرسشگری از خبرگان پرداخته شده تا امکان ارزیابی و اولویت بندی پروژه ها از نظر اقتصادی فراهم شود. سه زیر حوزه از زیرحوزه های پارسل a سد قشلاق سنندج که در هر کدام یکی از عملیات مکانیکی، بیولوژیکی و بیومکانیکی اجرا شده به عنوان حوزه های مطالعاتی انتخاب شدند. بر اساس دستورالعمل سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری مقدار هر یک از منابع آب، خاک و گیاه ناشی از پروژه ها برآورد شد. با داشتن ارزش ریالی هر واحد از منابع و محاسبه درآمدها و هزینه ها، نسبت درآمد به هزینه و قیمت تمام شده هر واحد از منابع در هر پروژه بدست آمد. سپس پرسش نامه های ماتریس مقایسه زوجی طراحی و اقتصاد آب، خاک و گیاه به عنوان معیار و پروژه های آبخیزداری به عنوان زیر معیارها تعیین شدند. ارجحیت با پروژه ای است که نسبت به دیگری منابع بیشتری را با هزینه کمتر حفاظت کند. پرسشنامه بین خبرگان توزیع و داده ها با تحلیل سلسله مراتبی آنالیز شد. نتایج پرسشگری از خبرگان و ارزش گذاری ریالی منابع مقایسه شدند. نتایج نشان داد با اینکه خبرگان روش های مکانیکی را از نظر اقتصادی در اولویت اول قرار داده اند اما بیولوژیکی با نسبت درآمد به هزینه 2.2 در اولویت اول است و قیمت تمام شده ی هر متر مکعب آب در پروژه مکانیکی نسبت به پروژه های بیولوژیکی بیشتر، در پروژه مکانیکی 4.1، پروژه بیولوژیکی 2.1 برابر قیمت هر متر مکعب آب در منطقه بدست آمد. قیمت خاک و گیاه نیز به این ترتیب محاسبه و پروژه بیولوژیکی در اولویت اول از نظر اقتصادی قرار گرفت. بنابراین برخلاف نظر خبرگان آبخیزدار و برخلاف مطالعات تفصیلیاجرایی، اولویت باید با پروژه های بیولوژیکی باشد که با هزینه کمتر تاثیر بیشتری روی منابع دارد. پروژه های مکانیکی می بایست به مناطقی با وضعیت بحرانی سیل با شرط اجرای عملیات بیولوژیک در بالادست محدود شود.

Economic Prioritization of Watershed Management Projects Based on the Impact on Water, Soil and Plant Resources

In natural resources, economic evaluation is poor in terms of study due to the uncertainty of nonconsuming value of resources. In the present study, the evaluation of water, soil and plant resources in watershed management projects and expert questioning was done to enable the projects to be evaluated and prioritized economically. Three subwatersheds were selected from the Parcel A watershed of Gheshlagh Dam basin in Sanandaj, that the mechanical, biological and biomechanical operations in each of them was executed. The amount of water, soil and plant resources of each project according to the guidelines of Forests, Rangeland and Watershed Management Organization was estimated. The ratio of income to cost and the cost of each unit of resources were obtained by calculating the value of each unit of resources and calculating revenues and costs in each project. Then, water, soil and plant economics as criteria and watershed projects as sub criteria were determined with paired comparison matrix questionnaires. A project has priority that protects more resources at a lower cost than another. Questionnaires were distributed among experts and data were analyzed by Analytical Hierarchy Process. The results of the expert questionnaire and the valuation of the sources were compared. The results showed that, the cost per cubic meter of water in the mechanical project is higher than biological projects, although experts prioritize mechanical methods economically but biological with an incometocost ratio of 2.2 is the top priority .The cost of water in the mechanical, biological projects was respectively 1.4, 1.2 times the price per cubic meter of water in the area. Soil and plant prices were also calculated and the biological project became the top economic priority. Therefore, priority should be given to biological projects that have less cost and more impact on resources, contrary to watershed experts and detailedexecutive studies. As well as the mechanical projects should be limited to areas in critical flood situations, provided that operate biological projects in upstream.