واکنش هیدرولوژیکی به فعالیت های انسانی و تغییر اقلیم در حوزه آبخیز قلعه شاهرخ

تعیین سهم اثرات فعالیت های انسانی و تغییر اقلیم بر تغییر رواناب در حوزه آبخیز به منظور مدیریت پایدار منابع آب بسیار حائز اهمیت می باشد. در این مطالعه، از هفت روش برای تعیین این سهم در حوزه آبخیز قلعه شاهرخ که اصلی ترین سرشاخه رودخانه زاینده رود می باشد، استفاده شد. این هفت روش را می توان به دو دسته شامل روش های تجربی و الاستیسیته محور تقسیم بندی نمود. ابتدا با استفاده از روش پتیت دوره پایه و تغییرات رواناب مشخص شد و سپس با استفاده از روش های مختلف سهم اثرات تغییر اقلیم و فعالیت های انسانی بر رواناب در حوزه تعیین گردید. نتایج نشان داد که به طور کلی فعالیت های انسانی نقشی اساسی در کاهش رواناب در این حوزه داشته اند. بر اساس نتایج به دست آمده، روش های تجربی و روش های بودیکو محور فعالیت های انسانی به طور متوسط موجب کاهش رواناب به ترتیب به میزان 5.64 درصد (47 تا 82 درصد) و 76 درصد (بین 70 تا 89 درصد) شده است. همچنین سهم تغییر اقلیم در کاهش رواناب در حوزه مورد مطالعه بر اساس روش های تجربی و الاستیسیته محور به ترتیب 5.35 و 24 درصد بوده است. به طور کلی می توان نتیجه گیری کرد که روش های الاستیسیته محور به علت اینکه علاوه بر بارش و رواناب عوامل دیگر مثل تبخیرتعرق را مد نظر قرار می دهند، روش های بهتری به منظور تعیین سهم اثرات فعالیت های انسانی و تغییر اقلیم در تغییرات رواناب در حوزه می باشند.

Hydrological Response to Human Activities and Climate Change in the Ghaleh-Shahrokh Watershed

Determining the relative contributions of human activities and climate change to variations of runoff in basin is very important for sustainable management of water resources. In this study, seven methods were used to determine these relative contributions in the GhalehShahrokh watershed as the main upper catchment of ZayandehRoud River. These seven methods can be divided into two main categories, including empirical methods and elasticitybased methods. At first, Pettitt method was used to determine undisturbed and disturb periods of the runoff in the watershed and then relative contributions of climate change and human activities were determined by using the different methods. The results of this study show that the human activities play a dominant role in the reduction of runoff in the GhalehShahrokh catchment. According to the empirical and the elasticitybased methods, human activities account for 64.5 % (47 to 82%) and 76 % (70 to 89 %) of the total runoff decrease, respectively. Also, 35.5 % and 24 % of the total decrease in runoff in the catchment was due to climate change effects according to the empirical and elasticitybased methods, respectively. Generally, it can be concluded that the elasticitybased methods are better than the empirical methods in determining the contributions of human activities and climate change to runoff variations, because they take into account the evapotranspiration addition to rainfall and runoff.