مقایسه نقش سازند زمین‌ شناسی و عوامل توپوگرافی در آستانه ‌های فرسایش خندقی

فرسایش خندقی یکی از خطرناک ترین نوع فرسایش های آبی می باشد، به طوری که در صورت رخداد و گسترش مبارزه با آن بسیار مشکل و هزینه بر است. هدف از انجام این پژوهش که در دو منطقه صحنه و قصرشیرین در استان کرمانشاه انجام یافت، بررسی مقایسه ای برخی از آستانههای فرسایش خندقی بود. نتایج این بررسی نشان داد که تفاوت هایی در مشخصات مهم مورفومتری و آستانه توپوگرافی خندق های مورد بررسی در دو منطقه به دلیل شرایط متفاوت نوع سازند زمینشناسی، توپوگرافی و پوشش گیاهی وجود دارد. سازند مارنی آغاجاری در منطقه قصرشیرین به دلیل پتانسیل زیاد انحلال موجب تشکیل خندق های متراکمبا هدکت های فعال تر گردیده است. طول آبراهه اصلی در هر دو کاربری مرتع متوسط و مرتع فقیر در منطقه صحنه (به ترتیب 296 و 312 متر) که نسبت به منطقه قصرشیرین به طور قابل توجهی کوتاه تر بود. مساحت حوضه بالادست خندق در کاربریهای مرتع متوسط و مرتع فقیر در منطقه صحنه (بهترتیب 1917 و 1236 مترمربع) نسبت به منطقه قصرشیرین (به ترتیب 5503 و 3668 مترمربع) به دلیل عامل شیب کمتر بود. حداقل شیب و مساحت لازم برای آستانه فرسایش خندقی در منطقه صحنه به ترتیب حدود 11 درصد و 280 متر مربع بود، در حالیکه این مقادیر برای منطقه قصرشیرین بهترتیب 3 درصد و 1450 متر مربع بدست آمد که در منطقه قصرشیرین بهدلیل سازند مارنی آغاجاری در شیب کمتری رخ داده است. آستانه توپوگرافی فرسایش خندقی در مرتع فقیر کمتر از مرتع متوسط بود. بر این اساس تفاوت های فرسایش خندقی در دو منطقه مورد بررسی، برگرفته از متفاوت بودن شرایط زمین شناسی و توپوگرافی است، اما تفاوت آن در بین کاربری های هر منطقه ناشی از تغییرات پوشش گیاهی است. در هر دو منطقه تبدیل مراتع متوسط به مراتع فقیر منجر به کاهش پوشش گیاهی شده که در کاهش آستانه فرسایش خندقی و گسترش ابعاد آنها موثر بوده است. این روند در منطقه قصرشیرین که محل قشلاق دام عشایری است و در سالیان اخیر نیز دستخوش تغییر کاربریهای مختلف بوده شدیدتر بود.

Effects of Geological and Topographical Factors on Determining Gully Erosion Thresholds

Due to considerable effects of gully erosion on land degradation, it is the one of the serious kind of water erosion and thereby more costly control. This objective of this research was to determine some environmental thresholds of gully erosion which conducted in the Kermanshah province, Iran. The results explored that, there are significant differences of gully morphometery and thresholds between Sahneh (SA) and Ghasreshirin (GH) regions due to different geologic, topographic and vegetation properties. However, GH is located on Aghajari formation comprising marl deposits promoting more piping and headcut formation than SA area. The mean gully length in fair rangeland (FR) and weak rangeland (WR) of SH region was 296 and 312 m, respectively that significantly were lower in GH region (985 and 1110 m for FR and WR, respectively). In contract, gully depth and wide characteristics were reverse for these regions. The respective gully catchment area for FR and WR was 1917 and 1236 m2 in SH region, while there was 5503 and 3668 m2 for GH region indicating significant higher value for GH due to gentle slope. However, relationship between slope and catchment area showed that the minimum slope and catchment areas for triggering gully erosion in the SH region was 11% and 280 m2, respectively, hence; in GH these respective levels were 3% and 1450 m2 also due to gentle slope of marl formation. It is concluded that gully properties and threshold are affected by geology and topography condition, while different gully characteristics within region is mainly controlled by landuse practices (converting FR to WR through improper grazing and subsequently decreasing plant cover and increasing bare soil). Thus there is more severe in GH because of considerable land use change and animal grazing, particularly during recent years.